Ζαν Πωλ Σαρτρ

Ζαν Πωλ Σαρτρ ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ
Ζαν Πωλ Σαρτρ Ο ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ Απόσπασμα Τόν 18ο αἰῶνα μὲ τήν ἀθεία τῶν φιλοσόφων ή έννοια τοῦ θεοῦ διαγράφεται, ἀλλά ὄχι καί ἡ ἰδέα ὅτι ἡ οὐσία προηγεῖται τῆς ὕπαρξης, Τήν ἰδέα αὐτή τήν ἀπαντοῦμε σχεδόν παντοῦ: τήν βρίσκουμε στόν Ντιντερό. στόν Βολταίρο κι’ ἀκόμα στόν Κάντ. Ὁ ἄνθρωπος - μᾶς λένε — είναι κάτοχος μιᾶς ἀνθρώπινης φύσης˙ αὐτή ἡ ἀνθρώπινη φύση πού εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἔννοια «ἄνθρωπος». ἀπαντιέται σ᾽ ὅλους τούς ἀνθρώπους… πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι κάθε ἄνθρωπος εἶναι ἕνα ιδιαίτερο δεῖγμα μιᾶς καθολικῆς ἔννοιας. ἐκείνης τοῦ ἀνθρώπου˙ στόν Κάντ ἀπ᾿ αὐτή τήν καθολικότητα τῆς ἔννοιας συνάγεται ὅτι ὁ ἄνθρωπος τῶν δασῶν• ὁ ἄνθρωπος τῆς φύσης καί ταυτόχρονα ὁ ἀστός ὅλοι, ὑπάγονται στόν ἴδιον ὁρισμό καί κατέχουν τίς ἵδιες βασικές ιδιότητες. "Ετσι. κι᾿ ἐκεῖ ἀκόμη, ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου προηγεῖται αὐτῆς τῆς ἱστορικῆς ὕπαρξης πού συναντάμε στή φύση. ῾Ο άθεος ὑπαρξισμός• πού άντιπροσωπεύω είναι πιό συγκρότημένος, πιό συνετής. Διακηρύσσει ὅτι ἄν ὁ θεός δέν ὑπάρχει, ὑπάρχει ἕνα τουλάχιστον ὄν στό ὁποῖο ἡ ὕπαρξη προηγεῖται τῆς οὐσίας, ἕνα ὅν πού ὑπάρχει προτοῦ νά μπορέσει νά προσδιοριστεῖ ἀπό καμμιάν ἔννοια και πώς αὐτό τό ὄν εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ή ὅπως λέει ὁ Χάϊντεγγερ, ἡ ἀνθρώπινη πραγματικότητα. Τί σημαίνει ἐδῶ τό ὅτι ἡ ὕπαρξη προηγεῖται τῆς οὐσίας; Αὐτό σημαίνει πώς ὁ ἄνθρωπος πρῶτα ὑπάρχει ἀπαντιέται μέ τόν ἑαυτό του, ξεπετάγεται μέσα στόν κόσμο καί ὕστερα προσδιορίζεται. Ο "Ανθρωπος, ὅπως τόν συλλαμβάνει ὁ ὑπαρξιστής φιλόσοφος• αρχικά δέν είναι προσδιορίσιμος. Αὐτό σημαίνει πώς στήν ἀρχή• ἀπό πρίν, δέν εἶναι τίποτα. Θά γίνει μετά καί θά γίνει αὐτό πού θά φτιάξει ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του. "Ετσι δέν ὑπάρχει ἀνθρώπινη φύση, ἀφοῦ δέν ὑπάρχει Θεός γιά νά τήν συλλάβει. Ο άνθρωπος είναι, όχι μόνο η ἀντίληψη πού ὁ ἴδιος ἔχει γιά τόν εαυτό του, ἀλλά κι᾿ αὐτός πού θέλει νά είναι, και όπως συλλαμβάνει τόν ἑαυτό του μετά τήν ὕπαρξη• κι' ὅπως θέλει τόν έαυτό του μετά ἀπ᾿ αὐτήν τήν ὁρμή πρός τήν ὕπαρξη˙ ὁ ἄνθρωπος δέν είναι τίποτ' ἄλλο παρά αὐτό πού ὁ ίδιος φτιάχνεται. Αυτή είναι η πρώτη ἀρχή τοῦ ὑπαρξισμοῦ. Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι καί ἡ λεγόμενη «ὑποκειμενικότητα», πού μέ τό ἴδιο αυτό ὄνομα μᾶς προσάπτουν. ᾿Αλλά τί ἄλλο θέλουμε νά ποῦμε μέ τά παραπάνω• ἄν ὁχι πώς ὁ ἄνθρωπος ἔχει μεγαλύτερη ἀξίαι μεγαλύτερη άξιοπρέπεια ἀπ᾿ ὅτι ἡ πέτρα ἤ τό τραπέζι; Γιατί αὐτό πού θέλουμε νά ποῦμε εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὑπάρχει πρῶτα, δηλαδή ότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρίν ἀπ᾽ ὅλα αὐτό πού ρίχνεται πρός ἕνα μέλλον κι᾿ αὐτό πού ἔχει συνείδηση πώς προβάλλεται στό μέλλον. ῾Ο άνθρωπος είναι στήν ἀρχή ἕνα σχέδιο πού βιώνεται ὑποκειμενικά. ἀντί νά είναι αφρός ἐνα σκουπίδι ή ένα κουνουπίδι, τίποτα δὲν ὑπάρχει προγενέστερα ἀπ' αὐτό τό σχέδιο τίποτα τό νοητά διαγνώσιμο δέν είναι χαραγμένο στόν οὐρανό κι' ὁ ἄνθρωπος θά γίνει πάνω ἀπ᾽ ὅ λα αὐτό πού θά έχει σχεδιάσει νά γίνει. "Οχι αὐτό πού θά θελήσει νά γίνει. Γιατί αὐτό πού συνήθως ἐννοοῦμε μέ τή λέξη «θέληση» είναι μιά συνειδητή άπόφαση πρᾶγμα πού γιά τούς περισσότερους ἀπό μᾶς ἔρχεται μεταγενέστερα ἀπ᾿ ὅ τι γίνεται ἀπό μόνο του. Μπορῶ νά θέλω νά προσχωρήσω σ᾿ ἕνα κόμμα. νά γράψω ένα βιβλίο νά παντρευτῶ ἀλ᾿ αὐτά δέν εἶναι παρά ἡ ἐκδήλωση μιᾶς ἐκλογῆς πιό πρωταρχικῆς, πιό αὐθόρμη της ἀπ΄ αὐτό πού λέμε «θέληση». “Αν. ὅμως πραγματικά ἡ ὕπαρξη προηγεῖται τῆς οὐσίας• ὁ ἅν θρωπος εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅ τι είναι. "Ετσι τό πρῶτο διάβημα τοῦ ὑπαρξισμοῦ εἶναι νά κατάστήσει τόν κάθε ἄνθρωπο κάτοχο αὐτοῦ πού εἶναι καί νά ἀκούμπήσει πάνω του τήν πλήρη εὐθύνη τῆς ὕπαρξής του, Καί ὅταν λέμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑπεύθυνος γι τόν ἑαυτό του, δέν ἐκ νοοῦμε πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑ πεύθυνος γιά τήν συγκεκριμένη, την περιορισμένη ἀτομικότητά του• ἀλλά πώς εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ἡ λέξη «ὑποκειμενισμός» ἔχει δυό ἔννοιες κι' οἱ ἀντίπαλοί μας παίζουν ἀκριβῶς μέ τίς δυό αύ τές ἔννοιες. Υποκειμενισμός πάει νά πεῖ ἀπ' τή μιά μεριά έκλογή τοῦ ἀτομικοῦ ὑποκειμένου ἀπ᾿ τόν ἑαυτό του καί ἀπ᾿ τὴν ἄλ λη μεριά, άδυναμία γιά τόν ἄνθρωπο νά ξεπεράσει τήν ἀνθρώπινη ὑποκειμενικότητα. “Οταν λέμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος έκλέγει τόν ἑαυτό του• ἐννοοῦμε ὅτι καθένας ἀπό μᾶς διαλέγεται αὐτό πού είναι. ἀλλά ἐπίσης ὅτι ἐκλέγοντας τόν ἑαυτό του έκλέγει ταυτόχρονα καί ὅλους τούς ἀνθρώπους. Πραγματικά δέν ὑπάρχει ἔστω καί μιά ἀπ᾿ τίς πράξεις μας πού δημιουργώντας τόν ἄνθρωπο πού θέλουμε νά εἶμαστε δέν δημιουργεί ταυτόχρονα μιάν εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου γενικά ὅπως θεωροῦμε ότι πρέπει νά εἶναι. Εκλέγοντας να εἴμαστε τοῦτο ἡ τό ἄλλο. ἐπιθε βαιώνουμε ταυτόχρονα τήν άξία αὐτοῦ πού ἐκλέγουμε• γιατί δέν μποροῦμε ποτέ νά ἐκλέξουμε τό κακό• αὐτό πού ἐκλέγουμε• εἶναι πάντα το καλό και τίποτα δέν μπορεϊ νά εἶναι καλό γιά μᾶς χωρίς νά εἶναι καί γιά ὅλους τούς ἄλλους. “Αν πάλι ἡ ὕπαρξη προηγεῖται, καθώς λέμε, τῆς οὐσίας καί θέλουμε νά ὑπάρξουμε ἐνῶ του τόχρονα ἐπεξεργαζόμαστε δια μορφώνουμε την εἰκόνα μας• αὐτή ἡ εἰκόνα ισχύει γιά ὅλους καί γιά ὁλόκληρη τήν ἐποχή μας, "Ετσι• ἡ εὐθύνη μας είναι πολύ μεγαλύτερη ἀπ᾽ ὅτι θά μπορούσαμε νά ὑποθέσουμε γιατί δέσμεύει ὁλόκληρη τήν άνθρωπό τητα. "Αν. γιά παράδειγμα, είμαι ἐργάτης κι᾿ ἀποφασίσω νά προσχωρήσω σ᾽ ἕνα χριστιανικό συνδικάτο κι᾿ ὄχι νά γίνω κομμουνιστής• ἅν μ΄ αὐτή τήν προσχώρηση θέλω νά δείξω πώς κατά τή γνώμη μου• ἡ ἐγκαρτέρηση είναι στό βάθος ή λύση πού ταιριάζει στόν ἄνθρωπο καί πώς τό βασίλειο τοῦ ἀνθρώπου, δέν βρίσκεται πάνω στή γῆ, δέν δεσμεύω μόνο τόν ἑαυτό μου, τήν ἀτομική μου περίπτωση: θέ λω νά νά είμαι ὑποταγμένος γιά ὅλους, πρεσβεύω καί προβάλλω τήν ὑποταγή, κατά συνέπεια τό διάβημά μου ἐδέσμευσε ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα. Κι' ἄν θέλω, πάλι γεγονός πιό ἀτομικό, νά παντρευτῶ• ν' ἀποχτήσω παιδιά, ἀκόμα κι᾿ ὅταν ὁ γάμος αὐτός ἐξαρτᾶται ἀποκλειστικά και μόνο ἀπ᾿ τήν οἰκονομική μου κατάσταση, ἤ ἀπ᾿ τό πάθος μου, ἤ ἀπ΄ τήν ἐπιθυμία μου• δεσμεύω μέ τήν πράξη μου ὄχι μόνο τόν ἑαυτό μου• ἀλλά κι᾿ ὅλη τήν ἀνθρωπότητα στόν δρόμο τῆς μονογαμίας. "Ετσι εἶμαι ὑπεύθυνος γιά τόν ἑαυτό μου καί γιά ὅλους καί δημιουργῶ μιάν ὁρισμένη εἰκόνα τοῦ ἀν θρώπου πού διαλέγω• ἐκλέγον τας, λοιπόν τόν ἑαυτό μου ἐκλέγω τόν ἄνθρωπο. (σε μτφ Κώστα Σταματίου, εκδόσεις Αρσενίδης) […] Η ΚΟΛΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ: Οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν την κόλαση από την άποψη ότι από την στιγμή που γεννιέστε βρίσκεστε σε μια κατάσταση στην οποία είστε αναγκασμένος να υποταχτείτε. Γεννιέστε σαν γιος ενός πλουσίου, ή ενός Αλγερινού, ή ενός γιατρού, ή ενός Αμερικανού. Και το μέλλον σας είναι αυστηρά προσχεδιασμένο, ένα μέλλον που έφτιαξαν άλλοι για σας. Δεν το δημιούργησαν άμεσα, αλλά αποτελούν ένα μέρος μιας κοινωνικής τάξεως που κάνουν αυτό που είσθε. Όλα αυτά σωριάστηκαν πάνω σας από άλλους ανθρώπους. Κι η σωστή περιγραφή της υπάρξεως αυτής είναι κόλαση.

Ο ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

Απόσπασμα

Τόν 18ο αἰῶνα μὲ τήν ἀθεία τῶν φιλοσόφων ή έννοια τοῦ θεοῦ διαγράφεται, ἀλλά ὄχι καί ἡ ἰδέα ὅτι ἡ οὐσία προηγεῖται τῆς ὕπαρξης, Τήν ἰδέα αὐτή τήν ἀπαντοῦμε σχεδόν παντοῦ: τήν βρίσκουμε στόν Ντιντερό. στόν Βολταίρο κι’ ἀκόμα στόν Κάντ.

Ὁ ἄνθρωπος - μᾶς λένε — είναι κάτοχος μιᾶς ἀνθρώπινης φύσης˙ αὐτή ἡ ἀνθρώπινη φύση πού εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἔννοια «ἄνθρωπος». ἀπαντιέται σ᾽ ὅλους τούς ἀνθρώπους… πρᾶγμα πού σημαίνει ὅτι κάθε ἄνθρωπος εἶναι ἕνα ιδιαίτερο δεῖγμα μιᾶς καθολικῆς ἔννοιας. ἐκείνης τοῦ ἀνθρώπου˙ στόν Κάντ ἀπ᾿ αὐτή τήν καθολικότητα τῆς ἔννοιας συνάγεται ὅτι ὁ ἄνθρωπος τῶν δασῶν• ὁ ἄνθρωπος τῆς φύσης καί ταυτόχρονα ὁ ἀστός ὅλοι, ὑπάγονται στόν ἴδιον ὁρισμό καί κατέχουν τίς ἵδιες βασικές ιδιότητες. "Ετσι. κι᾿ ἐκεῖ ἀκόμη, ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου προηγεῖται αὐτῆς τῆς ἱστορικῆς ὕπαρξης πού συναντάμε στή φύση.

῾Ο άθεος ὑπαρξισμός• πού άντιπροσωπεύω είναι πιό συγκρότημένος, πιό συνετής. Διακηρύσσει ὅτι ἄν ὁ θεός δέν ὑπάρχει, ὑπάρχει ἕνα τουλάχιστον ὄν στό ὁποῖο ἡ ὕπαρξη προηγεῖται τῆς οὐσίας, ἕνα ὅν πού ὑπάρχει προτοῦ νά μπορέσει νά προσδιοριστεῖ ἀπό καμμιάν ἔννοια και πώς αὐτό τό ὄν εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ή ὅπως λέει ὁ Χάϊντεγγερ, ἡ ἀνθρώπινη πραγματικότητα.

Τί σημαίνει ἐδῶ τό ὅτι ἡ ὕπαρξη προηγεῖται τῆς οὐσίας; Αὐτό σημαίνει πώς ὁ ἄνθρωπος πρῶτα ὑπάρχει ἀπαντιέται μέ τόν ἑαυτό του, ξεπετάγεται μέσα στόν κόσμο καί ὕστερα προσδιορίζεται.

Ο "Ανθρωπος, ὅπως τόν συλλαμβάνει ὁ ὑπαρξιστής φιλόσοφος• αρχικά δέν είναι προσδιορίσιμος. Αὐτό σημαίνει πώς στήν ἀρχή• ἀπό πρίν, δέν εἶναι τίποτα. Θά γίνει μετά καί θά γίνει αὐτό πού θά φτιάξει ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του. "Ετσι δέν ὑπάρχει ἀνθρώπινη φύση, ἀφοῦ δέν ὑπάρχει Θεός γιά νά τήν συλλάβει.

Ο άνθρωπος είναι, όχι μόνο η ἀντίληψη πού ὁ ἴδιος ἔχει γιά τόν εαυτό του, ἀλλά κι᾿ αὐτός πού θέλει νά είναι, και όπως συλλαμβάνει τόν ἑαυτό του μετά τήν ὕπαρξη• κι' ὅπως θέλει τόν έαυτό του μετά ἀπ᾿ αὐτήν τήν ὁρμή πρός τήν ὕπαρξη˙ ὁ ἄνθρωπος δέν είναι τίποτ' ἄλλο παρά αὐτό πού ὁ ίδιος φτιάχνεται. Αυτή είναι η πρώτη ἀρχή τοῦ ὑπαρξισμοῦ.

Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι καί ἡ λεγόμενη «ὑποκειμενικότητα», πού μέ τό ἴδιο αυτό ὄνομα μᾶς προσάπτουν. ᾿Αλλά τί ἄλλο θέλουμε νά ποῦμε μέ τά παραπάνω• ἄν ὁχι πώς ὁ ἄνθρωπος ἔχει μεγαλύτερη ἀξίαι μεγαλύτερη άξιοπρέπεια ἀπ᾿ ὅτι ἡ πέτρα ἤ τό τραπέζι; Γιατί αὐτό πού θέλουμε νά ποῦμε εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὑπάρχει πρῶτα, δηλαδή ότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρίν ἀπ᾽ ὅλα αὐτό πού ρίχνεται πρός ἕνα μέλλον κι᾿ αὐτό πού ἔχει συνείδηση πώς προβάλλεται στό μέλλον.

῾Ο άνθρωπος είναι στήν ἀρχή ἕνα σχέδιο πού βιώνεται ὑποκειμενικά. ἀντί νά είναι αφρός ἐνα σκουπίδι ή ένα κουνουπίδι, τίποτα δὲν ὑπάρχει προγενέστερα ἀπ' αὐτό τό σχέδιο τίποτα τό νοητά διαγνώσιμο δέν είναι χαραγμένο στόν οὐρανό κι' ὁ ἄνθρωπος θά γίνει πάνω ἀπ᾽ ὅ λα αὐτό πού θά έχει σχεδιάσει νά γίνει. "Οχι αὐτό πού θά θελήσει νά γίνει. Γιατί αὐτό πού συνήθως ἐννοοῦμε μέ τή λέξη «θέληση» είναι μιά συνειδητή άπόφαση πρᾶγμα πού γιά τούς περισσότερους ἀπό μᾶς ἔρχεται μεταγενέστερα ἀπ᾿ ὅ τι γίνεται ἀπό μόνο του. Μπορῶ νά θέλω νά προσχωρήσω σ᾿ ἕνα κόμμα. νά γράψω ένα βιβλίο νά παντρευτῶ ἀλ᾿ αὐτά δέν εἶναι παρά ἡ ἐκδήλωση μιᾶς ἐκλογῆς πιό πρωταρχικῆς, πιό αὐθόρμη της ἀπ΄ αὐτό πού λέμε «θέληση».

“Αν. ὅμως πραγματικά ἡ ὕπαρξη προηγεῖται τῆς οὐσίας• ὁ ἅν θρωπος εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅ τι είναι. "Ετσι τό πρῶτο διάβημα τοῦ ὑπαρξισμοῦ εἶναι νά κατάστήσει τόν κάθε ἄνθρωπο κάτοχο αὐτοῦ πού εἶναι καί νά ἀκούμπήσει πάνω του τήν πλήρη εὐθύνη τῆς ὕπαρξής του, Καί ὅταν λέμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑπεύθυνος γι τόν ἑαυτό του, δέν ἐκ νοοῦμε πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑ πεύθυνος γιά τήν συγκεκριμένη, την περιορισμένη ἀτομικότητά του• ἀλλά πώς εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους.

Ἡ λέξη «ὑποκειμενισμός» ἔχει δυό ἔννοιες κι' οἱ ἀντίπαλοί μας παίζουν ἀκριβῶς μέ τίς δυό αύ τές ἔννοιες. Υποκειμενισμός πάει νά πεῖ ἀπ' τή μιά μεριά έκλογή τοῦ ἀτομικοῦ ὑποκειμένου ἀπ᾿ τόν ἑαυτό του καί ἀπ᾿ τὴν ἄλ λη μεριά, άδυναμία γιά τόν ἄνθρωπο νά ξεπεράσει τήν ἀνθρώπινη ὑποκειμενικότητα.

“Οταν λέμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος έκλέγει τόν ἑαυτό του• ἐννοοῦμε ὅτι καθένας ἀπό μᾶς διαλέγεται αὐτό πού είναι. ἀλλά ἐπίσης ὅτι ἐκλέγοντας τόν ἑαυτό του έκλέγει ταυτόχρονα καί ὅλους τούς ἀνθρώπους. Πραγματικά δέν ὑπάρχει ἔστω καί μιά ἀπ᾿ τίς πράξεις μας πού δημιουργώντας τόν ἄνθρωπο πού θέλουμε νά εἶμαστε δέν δημιουργεί ταυτόχρονα μιάν εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου γενικά ὅπως θεωροῦμε ότι πρέπει νά εἶναι. Εκλέγοντας να εἴμαστε τοῦτο ἡ τό ἄλλο. ἐπιθε βαιώνουμε ταυτόχρονα τήν άξία αὐτοῦ πού ἐκλέγουμε• γιατί δέν μποροῦμε ποτέ νά ἐκλέξουμε τό κακό• αὐτό πού ἐκλέγουμε• εἶναι πάντα το καλό και τίποτα δέν μπορεϊ νά εἶναι καλό γιά μᾶς χωρίς νά εἶναι καί γιά ὅλους τούς ἄλλους.

“Αν πάλι ἡ ὕπαρξη προηγεῖται, καθώς λέμε, τῆς οὐσίας καί θέλουμε νά ὑπάρξουμε ἐνῶ του τόχρονα ἐπεξεργαζόμαστε δια μορφώνουμε την εἰκόνα μας• αὐτή ἡ εἰκόνα ισχύει γιά ὅλους καί γιά ὁλόκληρη τήν ἐποχή μας,

"Ετσι• ἡ εὐθύνη μας είναι πολύ μεγαλύτερη ἀπ᾽ ὅτι θά μπορούσαμε νά ὑποθέσουμε γιατί δέσμεύει ὁλόκληρη τήν άνθρωπό τητα. "Αν. γιά παράδειγμα, είμαι ἐργάτης κι᾿ ἀποφασίσω νά προσχωρήσω σ᾽ ἕνα χριστιανικό συνδικάτο κι᾿ ὄχι νά γίνω κομμουνιστής• ἅν μ΄ αὐτή τήν προσχώρηση θέλω νά δείξω πώς κατά τή γνώμη μου• ἡ ἐγκαρτέρηση είναι στό βάθος ή λύση πού ταιριάζει στόν ἄνθρωπο καί πώς τό βασίλειο τοῦ ἀνθρώπου, δέν βρίσκεται πάνω στή γῆ, δέν δεσμεύω μόνο τόν ἑαυτό μου, τήν ἀτομική μου περίπτωση: θέ λω νά νά είμαι ὑποταγμένος γιά ὅλους, πρεσβεύω καί προβάλλω τήν ὑποταγή, κατά συνέπεια τό διάβημά μου ἐδέσμευσε ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα.

Κι' ἄν θέλω, πάλι γεγονός πιό ἀτομικό, νά παντρευτῶ• ν' ἀποχτήσω παιδιά, ἀκόμα κι᾿ ὅταν ὁ γάμος αὐτός ἐξαρτᾶται ἀποκλειστικά και μόνο ἀπ᾿ τήν οἰκονομική μου κατάσταση, ἤ ἀπ᾿ τό πάθος μου, ἤ ἀπ΄ τήν ἐπιθυμία μου• δεσμεύω μέ τήν πράξη μου ὄχι μόνο τόν ἑαυτό μου• ἀλλά κι᾿ ὅλη τήν ἀνθρωπότητα στόν δρόμο τῆς μονογαμίας. "Ετσι εἶμαι ὑπεύθυνος γιά τόν ἑαυτό μου καί γιά ὅλους καί δημιουργῶ μιάν ὁρισμένη εἰκόνα τοῦ ἀν θρώπου πού διαλέγω• ἐκλέγον τας, λοιπόν τόν ἑαυτό μου ἐκλέγω τόν ἄνθρωπο.
(σε μτφ Κώστα Σταματίου, εκδόσεις Αρσενίδης)

[…]

Η ΚΟΛΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ:
Οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν την κόλαση από την άποψη ότι από την στιγμή που γεννιέστε βρίσκεστε σε μια κατάσταση στην οποία είστε αναγκασμένος να υποταχτείτε. Γεννιέστε σαν γιος ενός πλουσίου, ή ενός Αλγερινού, ή ενός γιατρού, ή ενός Αμερικανού. Και το μέλλον σας είναι αυστηρά προσχεδιασμένο, ένα μέλλον που έφτιαξαν άλλοι για σας. Δεν το δημιούργησαν άμεσα, αλλά αποτελούν ένα μέρος μιας κοινωνικής τάξεως που κάνουν αυτό που είσθε. Όλα αυτά σωριάστηκαν πάνω σας από άλλους ανθρώπους. Κι η σωστή περιγραφή της υπάρξεως αυτής είναι κόλαση.