|
Πρεβελάκης ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ Η τριλογία «Κρητικός» είναι ιστορικό μυθιστόρημα, με θέμα τους απελευθερωτικούς ενωτικούς αγώνες των Κρητικών ξεκινώντας από τις αρχικές ανοργάνωτες εξεγέρσεις στις αρχές του 19ου αιώνα έως τις μεγάλες επαναστάσεις του 1866 και 1896, την αυτονομία και την ένωση με την Ελλάδα. Στον πρώτο τόμο «Το δέντρο» μέσα από τη ζωή και τις πράξεις αντίστασης ηρωικών μορφών εξιστορούνται οι πρώτοι αγώνες για απελευθέρωση, στον δεύτερο περιγράφονται τα γεγονότα της Επανάστασης του 1896 – 1897, ενώ με το τρίτο βιβλίο μεταφερόμαστε στο 1905, όταν η Κρήτη έχει κερδίσει την ελευθερία της από την Οθωμανική αυτοκρατορία αλλά όχι και την αυτονομία της καθώς το νησί διοικείται από τις 4 εγγυήτριες δυνάμεις (κατέχοντας η κάθε μια από μια περιφέρεια του νησιού), με επικεφαλής τον αρμοστή Πρίγκιπα Γεώργιο. |
|---|
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ
Από την ισκιαδερή μεριά του Ψηλορείτη, πάνω σε μια κορφούλα μέσα στο λαγκάδι του Αμαριού, στέκει ένα θεορατικό
χάλασμα που οι ντόπιοι το λένε Μεροβίγλι και που σε περασμένο καιρό είταν βενετικός πύργος. Οι αγριοσυκιές,
οι βάτοι κ' η τσουκνίδα θρασεύουνε στα πόδια του, και τα Όρνια, πούχουν τις φωλιές τους στα ρημάδια, στρινιάζουν
κάθε τόσο ψηλά από τα μπεντένια του και φοβερίζουν την ερημιά. Γκρεμισμένες οι καμάρες του, τρύπιοι οι κουμπέδες του,
χορταριασμένα τα ντουβάρια. Και μονάχα αντιπαλεύει την υβρισιά του καιρού και του θανάτου μια δρακοντική μονόπετρα,
εν' ανώφλι, με χαραγμένα πάνω του τα λόγια: ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ ΦΟΒΟΣ ΚΥΡΙΟΥ. ΔΟΓΗΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΙΟΣ ΤΡΕΒΙΖΑΝΟΣ ΕΤΟΣ ΚΥΡΙΟΥ 1554. Κάθε πρωί, ο αφέντης Ήλιος, όταν καβαλάει το ζυγό του Ψηλορείτη και κορφοκοιτάζει λιόφυτα κι αμπέλια, χτυπάει με τη ματιά του και την πέτρα. Κι αυτή, άσπρη απ' τις βροχές και παστρική απ' τους ανέμους, δέχεται γελούμενη το καλημέρισμα και του το γυρίζει σπιθίζοντας O Κρητικός — Η ΠολιτείαΣτην υγειά σου, αδερφέ μας κι αρχηγέ μας! Και καλό σου κατευόδιο!O Βενιζέλος σηκώθηκε απ’ την καρέκλα του, κι αυτοί σκουπίζαν ακόμα τα μουστάκια τους. — Yγεία να ’χετε, αδερφοί μου και συντρόφοι!... Αύριο βράδυ, σε μια πλατεία της Αθήνας, θα μιλώ στον ελληνικό λαό για τις αφορμές που αδικοπάσχει και για την αρχή της σωτηρίας του. Η Επανάσταση του περασμένου Αυγούστου έδωσε κιόλας στους πολίτες το δικαίωμα να κρίνουν άφοβα τους κυβερνήτες και να γυρεύουν εκείνους που θα σώσουνε τον τόπο. Oι καινούριοι άντρες που θα πάρουνε στα χέρια τους την εξουσία έχουν μπροστά τους έργο δύσκολο και πολύμορφο. Ποιο είναι το πρόγραμμά τους και τι ευαγγελίζουνται, θα το μάθετε καταλεπτώς αύριο μεθαύριο, μαζί με τους άλλους Έλληνες. Αλλά σήμερα σας ανήκει να ’κούσετε από το στόμα μου, σε τούτη την αγάπη, ποιες είναι οι αρχές μου και ποιος ο τελικός σκοπός μου. Oι αρχές που ορίζουνε την πολιτεία μου είναι πως ο πολιτικός πρέπει να ’χει το δημόσιο συμφέρο κριτή για την κάθε πράξη του, και πως σ’ αυτό οφείλει να υποτάζει πρόθυμα και το κομματικό και το προσωπικό του το συμφέρο. O πολιτικός έχει χρέος να λέει πάντα αδείλιαστα τη γνώμη του, και ποτέ να μην τήνε νοθεύει για να γίνει αρεστός στους πάνω ή στους κάτω. Την εξουσία πρέπει να τη βλέπει όχι σαν σκοπό, παρά σαν μέσο για να πετύχει άλλο υψηλότερο σκοπό, και ποτέ να μην τήνε ξετρέχει, ανίσως χρειάζεται για τούτο ν’ απαρνηθεί καμιά από τις γνώμες του. Oφείλει συνάμα να ’ναι έτοιμος να την αποχωριστεί την εξουσία, ανίσως, για να τη διατηρήσει, βρίσκεται στενεμένος να ψευτίσει το πρόγραμμα που ψήφισε ο λαός. O πολιτικός όπως τόνε θέλω είναι ο στύλος και η σκεπή της πολιτείας. Χωρίς τους καλούς πολιτικούς, το πολίτευμα, όποιο να 'ναι, δε φτάνει για να ευτυχήσει η πολιτεία. Πριν από είκοσι τρεις αιώνες, ο Αριστοτέλης ο φιλόσοφος το 'πε με λίγα λόγια πότε ένα πολίτευμα είναι σωστό και πότε αστοχημένο. Όταν ο ένας, είπε, ο μονάρχης δηλαδή στο μοναρχικό πολίτευμα, ή οι λίγοι, στο αριστοκρατικό, ή οι πολλοί, στο δημοκρατικό πολίτευμα, άρχουν για το κοινό συμφέρο, τότες οι πολιτείες προκόβουν. Μα όταν ο ένας ή οι λίγοι ή οι πολλοί άρχουν για το δικό τους το συμφέρο, τότες οι πολιτείες παραστρατούνε. [...] Oι αποφασιστικοί άντρες που θα προσφέρουν αποδώ και μπρος στο Έθνος τη ζωή τους είναι τέκνα του λαού. Λαό λέγω όποιον ζει από τον κόπο του —πραματευτή, καραβοκύρη, τεχνίτη, ξωμάχο, μεροκαματιάρη— κι όποιον δεν έχει βάρος στην ψυχή του από πείνα, από δυστυχία κι απ' αρρώστια των αδερφών του. O λαός στενάζει κάτω από την κοινωνική αδικία και την τυραννία της φατρίας, που παντοτεινεύουνε την τυραννία του Τούρκου, έναν αιώνα αφόντας οι Έλληνες ειπωθήκανε λευτερωμένοι. O λαός πεινά για λευτεριά και δικαιοσύνη, κι όταν τις χορτάσει η ψυχή του, τότε μονάχα θα δείξει ποια είναι η δύναμή του. Η καινούρια πολιτεία πρέπει να του τις προσφέρει δίχως χασομέρι, για να βάλει τη δύναμή του στην υπηρεσία ψηλότερου σκοπού. O σκοπός μας δεν είναι μονάχα ν’ αναμορφώσουμε την Πολιτεία. O τελικός σκοπός μας είναι να κάμουμε κείνην την Ελλάδα που οι πατεράδες μας ονειρευτήκαν μέσα στη νύχτα της σκλαβιάς. Η μνήμη του Έλληνα πρέπει ν’ αλαφρώσει από την ντροπή του Ενενηνταεφτά και να γεμίσει μ’ ένα καινούριο Εικοσιένα! Η αναμόρφωση της Πολιτείας είναι το πρώτο που ’χομε να κάμουμε. O συναγερμός του λαού είναι το δεύτερο. Άμα ο λαός πιστέψει στον εαυτό του κι οδηγηθεί από άξιο κυβερνήτη, τότε θα δει να ζωντανεύουν τα πιο απότολμα όνειρά του. Κι αυτό, όχι από τη σπλαχνοσύνη των Κραταιών της Γης, παρά από τη δική του δύναμη… [...] — Και τώρα, ξακολούθησε ο Βενιζέλος, με ραγισμένη φωνή τούτη τη φορά, δώσετέ μου την ευκή σας και πέστε μου καλή δύναμη εκεί που μ’ έριξε η Μοίρα μου! — Στην ευκή του Θεού και τη δική μας! O Θεός να σου δίνει δύναμη!, του ευκηθήκαν οι συντρόφοι του, σκουπίζοντας τα μάτια τους. O Βενιζέλος σηκώθηκε απ' το τραπέζι, έριξε μια γοργή ματιά κι αποχαιρέτησε τον τόπο, και πήρε το δρομάκο που 'βγανε όξω απ' το περβόλι. O λαός, που 'χε τρέξει μελίσσι να τόνε δει ύστερη φορά, του άνοιγε πέρασμα ανάμεσα στα δέντρα και τόνε φήμιζε σειώντας τα μαντίλια. Αυτός χαιρετούσε δεξά ζερβά, με το χαμόγελο στα χείλη, και το γοργό του πάτημα έκανε να τρίζει το λιανοχάλικο κάτω από τα πόδια του. Oι παλιοί του συντρόφοι, οι συνανάθροφοι κι οι φίλοι του είχανε τον πόθο να του ανοίξουν τις αγκάλες τους για να του πουν το κατευόδιο. Απόσπασμα από Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας Αναδημοσίευση από Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α Γυμνασίου) |