Νίτσε, Τάδε έφη Ζαρατούστρα

Νίτσε ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ
Νίτσε Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα αποσπάσματα από Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ ΜΤΦ Ζήσης Σαρίκας Όταν ο Ζαρατούστρα έφτασε στην πιο κοντινή πόλη που συνόρευε με το δάσος, βρήκε πολλούς ανθρώπους μαζεμένους στην αγορά, επειδή είχε ανακοινωθεί ότι ένας σχοινοβάτης θα έκανε επίδειξη. Και ο Ζαρατούστρα μίλησε έτσι στους ανθρώπους: Σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρόκειται να ξεπεραστεί. Τι έχετε κάνει για να ξεπεράσετε τον άνθρωπο; Όλα τα όντα μέχρι τώρα έχουν δημιουργήσει κάτι πέρα από τον εαυτό τους: κι εσείς θέλετε να είστε η άμπωτη αυτής της μεγάλης παλίρροιας, και θα προτιμούσαμε να ξαναγυρίσετε στο κτήνος παρά να ξεπεράσετε τον άνθρωπο; Τι είναι ο πίθηκος προς τον άνθρωπο; Ένα περιγέλασμα, ένα επόνειδο πράμα. Και το ίδιο ακριβώς θα είναι ο άνθρωπος προς τον Υπεράνθρωπο: ένα περιγέλασμα, ένα πράμα της ντροπής. Έχετε προχωρήσει από το σκουλήκι στον άνθρωπο, και πολύ ακόμα μέσα σας είναι του σκουληκιού. Κάποτε ήσασταν πίθηκοι, κι όμως ακόμα ο άνθρωπος είναι περισσότερο πίθηκος από οποιονδήποτε πίθηκο. Ακόμα κι οι πιο σοφοί ανάμεσά σας είναι μόνο μια δυσαρμονία και μείγμα φυτού και φαντάσματος. Σας ζητάω όμως να γίνετε φυτά και φαντάσματα; Σταθείτε, σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο! Ο Υπεράνθρωπος είναι το νόημα της γης. Αφήστε τη βούλησή σας να πει: Ο Υπεράνθρωπος θα είναι το νόημα της γης!Σας εξορκίζω, αδελφοί μου, μείνετε αληθινοί στη γη, και μην πιστεύετε αυτούς που σας μιλάνε για υπεργήινες ελπίδες! Δηλητηριαστές είναι, είτε το ξέρουνε είτε όχι. Καταφρονητές της ζωής είναι, παρακμάζοντες και δηλητηριασμένοι οι ίδιοι, τους οποίους έχει βαρεθεί η γη: έτσι αφήστε τους να πάνε! Κάποτε βλασφημία ενάντια στο Θεό ήταν η μεγαλύτερη βλασφημία. Αλλά ο Θεός πέθανε, και μαζί και εκείνοι οι βλάσφημοι. Το να βλασφημήσεις τη γη είναι τώρα η πιο τρομερή αμαρτία, και το να επιτιμήσεις την καρδιά του μη γνωστέου υψηλότερο κι απ’ το νόημα της γης! Κάποτε η ψυχή κοίταζε με περιφρόνηση το σώμα, και τότε αυτή η περιφρόνηση ήταν το ανώτερο πράγμα:- η ψυχή επιθυμούσε το σώμα να είναι αδύναμο, χλωμό, και πεινασμένο. Έτσι σκέφτηκε να ξεφύγει από το σώμα κι απ’ τη γη. Ω, αυτή η ψυχή ήταν η ίδια αδύναμη, χλωμή, και πεινασμένη, και σκληρότητα ήταν η απόλαυση αυτής της ψυχής! Αλλά εσείς, επίσης, αδελφοί μου, μου λέτε: Τι λέει το σώμα σου για την ψυχή σου; Δεν είναι η ψυχή σου φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια; Αληθινά, ένα μολυσμένο ρέμα είναι ο άνθρωπος. Κάποιος πρέπει να είναι θάλασσα, για να δεχτεί ένα μολυσμένο ρέμα χωρίς να μολυνθεί ο ίδιος. Σταθείτε, σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο: αυτός είναι εκείνη η θάλασσα, σ’ αυτόν μπορεί η μεγαλύτερη περιφρόνησή σας να βυθιστεί. Ποιό είναι το σπουδαιότερο πράγμα που μπορείτε να ζήσετε; Είναι η ώρα της μεγάλης περιφρόνησης. Η ώρα στην οποία ακόμα και η ευτυχία σας σας γίνεται μισητή, και το ίδιο η λογική και η αρετή. Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η ευτυχία! Είναι φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια. Μα η ευτυχία μου έπρεπε να δικαιολογεί την ίδια την ύπαρξη!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η λογική! Λαχταράει τη γνώση όπως το λιοντάρι την τροφή του; Είναι φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η αρετή! Ακόμα δεν με έχει κάνει παθιασμένο. Πόσο έχω βαρεθεί το καλό και το κακό μου! Είναι όλα φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η δικαιοσύνη! Δε βλέπω να είμαι πυρετός και φωτιά! Οι δίκαιοι, όμως, είναι πυρετός και φωτιά!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η συμπόνια! Δεν είναι η συμπόνια ο σταυρός στον οποίο καρφώθηκε αυτός που αγάπησε τον άνθρωπο; Αλλά η συμπόνια μου δεν είναι σταύρωση.” Έχετε μιλήσει ποτέ έτσι; Έχετε φωνάξει ποτέ έτσι; Α! μακάρι να σας είχα ακούσει να φωνάζετε έτσι! Δεν είναι δικό σας αμάρτημα- είναι η αυτοϊκανοποίησή σας που φώναξε στους ουρανούς, αυτή η ίδια σας η αποφυγή της αμαρτίας φώναξε στους ουρανούς! Πού είναι η αστραπή να σας γλύψει με τη γλώσσα της; Πού είναι η φρενίτιδα με την οποία έπρεπε να είστε εμβολιασμένοι; Σταθείτε, σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο: αυτός είναι αυτή η αστραπή, αυτός είναι η φρενίτιδα!- Όταν ο Ζαρατούστρα μίλησε έτσι, ένας από το πλήθος φώναξε: “Έχουμε ως τώρα ακούσει αρκετά για τον σχοινοβάτη, είναι καιρός να τον δούμε!” Και όλος ο κόσμος γέλασε με τον Ζαρατούστρα. Αλλά ο σχοινοβάτης, που νόμισε ότι τα λόγια ίσχυαν γι’ αυτόν, ξεκίνησε την επίδειξή του. Ο Ζαρατούστρα, όμως, κοίταξε το πλήθος και θαύμασε. Μετά μίλησε έτσι: Ο άνθρωπος είναι ένα σκοινί τεντωμένο ανάμεσα στο ζώο και τον Υπεράνθρωπο- ένα σκοινί πάνω από την άβυσσο. Ένα επικίνδυνο πέρασμα, ένα επικίνδυνο ταξίδεμα, μια επικίνδυνη ματιά προς τα πίσω, ένα επικίνδυνο τρεμούλιασμα και σταμάτημα. Το σπουδαίο στον άνθρωπο είναι οτι είναι μια γέφυρα και όχι ένας στόχος: το αξιαγάπητο στον άνθρωπο είναι ότι είναι υπερβατής και καταβάτης. Αγαπώ αυτούς που δεν ξέρουν να ζουν παρά μόνο σαν καταβάτες, επειδή είναι οι υπερβάτες. Αγαπώ τους μεγάλους καταφρονητές, επειδή είναι οι μεγάλοι λάτρες, και βέλη που λαχταρούν την άλλη ακτή. Αγαπώ εκείνους που δεν ψάχνουν πρώτα ένα λόγο πέρα από τ’ αστέρια για να κατεβούνε και να θυσιαστούνε, αλλά θυσιάζουν τον εαυτό τους στη γη, ώστε η γη του Υπεράνθρωπου στη συνέχεια να έρθει. Αγαπώ αυτόν που ζει για να μαθαίνει, και αναζητεί να μαθαίνει ώστε ο Υπεράνθρωπος στη συνέχεια να ζήσει. Έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που μοχθεί και εφευρίσκει, ώστε να χτίσει το σπίτι για τον Υπεράνθρωπο, και να προετοιμάσει γι’ αυτόν γη, ζώα, και φυτά: γιατί έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που αγαπάει την αρετή του: γιατί η αρετή είναι η βούληση προς κατάβαση, και ένα βέλος λαχτάρας. Αγαπώ αυτόν που δεν κρατάει μερίδιο πνεύματος για τον εαυτό του, αλλά θέλει να είναι πλήρως το πνεύμα της αρετής του: έτσι περπατάει σαν πνεύμα πάνω απ’ τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που κάνει την αρετή του κλίση και πεπρωμένο του: έτσι, για χάρη της αρετής του, είναι διατεθειμένος να συνεχίσει να ζει, διαφορετικά να μη ζήσει άλλο. Αγαπώ αυτόν που δεν επιθυμεί πολλές αρετές. Μια αρετή είναι περισσότερο αρετή από δύο, επειδή είναι περισσότερο κόμβος για να πιαστεί το πεπρωμένο κάποιου. Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι πλουσιοπάροχη, που δεν θέλει ευχαριστώ και δεν τα επιστρέφει: αφού πάντα παρέχει, και δεν επιθυμεί να κρατήσει για τον εαυτό του. Αγαπώ αυτόν που ντρέπεται όταν τα ζάρια πέφτουν ευνοϊκά γι’ αυτόν, και που στη συνέχεια ρωτάει: “Είμαι ανέντιμος παίχτης;”- επειδή είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει. Αγαπώ αυτόν που σκορπάει λόγια χρυσά πριν από τα έργα του, και πάντα κάνει περισσότερα απ’ ότι υποσχέθηκε: γιατί αναζητάει τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που δικαιολογεί τους μελλοντικούς, και συγχωρεί τους παρελθόντες: γιατί είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει στους τωρινούς. Αγαπώ αυτόν που δαμάζει το Θεό του, επειδή αγαπάει το Θεό του: γιατί πρέπει να υποχωρήσει δια της οργής του Θεού του. Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι βαθιά ακόμα και στο πλήγωμα, και μπορεί να υποχωρήσει σε κάτι μικρό: έτσι περνάει εθελουσίως πάνω από τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που οποίου η ψυχή είναι τόσο υπερπλήρης που ξεχνάει τον εαυτό του, και όλα τα πράγματα είναι μέσα του: έτσι όλα τα πράγματα γίνονται η κάθοδός του. Αγαπώ αυτόν που είναι ελεύθερο πνεύμα και ελεύθερη καρδιά: έτσι το κεφάλι του είναι μόνο τα σπλάχνα της καρδιάς του, η καρδιά του, όμως, προκαλεί την κατάβασή του. Αγαπώ όλους όσοι είναι σα βαριές σταγόνες που πέφτουν μια-μια απ’ το μαύρο σύννεφο που χαμήλωσε πάνω απ’ τον άνθρωπο: προμηνύουν τον ερχομό της αστραπής, και υποχωρούν σαν προάγγελοι. Να, είμαι ένας προάγγελος της αστραπής, και μια βαριά σταγόνα από το μαύρο σύννεφο: η αστραπή, όμως, είναι ο Υπεράνθρωπος. Αφού ο Ζαρατούστρα είχε πει αυτά τα λόγια, κοίταξε ξανά τον κόσμο, και σιώπησε. “Νάτοι στέκονται,” είπε στην καρδιά του, “νάτοι γελάνε: δεν με καταλαβαίνουν, δεν είμαι το στόμα γι’ αυτά τα αυτιά. Πρέπει πρώτα κάποιος να κοπανάει στ’ αυτιά τους, ώστε να μάθουν να ακούνε με τα μάτια τους; Πρέπει κάποιος να κλαγγίζει όπως οι κατσαρόλες και οι δάσκαλοι των “μετανοείτε!”; Ή μόνο πιστεύουν τους τραυλούς; Έχουν κάτι για το οποίο είναι περήφανοι. Πώς το αποκαλούν, αυτό που τους κάνει περήφανους; Πολιτισμό, το αποκαλούν, τους ξεχωρίσει από τα γιδοκόπαδα. Δεν τους αρέσει, συνεπώς, ν’ ακούνε για ‘περιφρόνηση’ των εαυτών τους. Άρα θα μιλήσω στην περηφάνια τους. Θα τους μιλήσω για το πιο περιφρονητικό πράμα: αυτό, όμως, είναι ο τελευταίος άνθρωπος!” Για τους ιερείς Και μια μέρα ο Ζαρατούστρα έγνεψε στους μαθητές του και τους είπεαυτά τα λόγια: «εδώ είναι ιερείς: και ακόμη κι αν είναι εχθροί μου, περάστε από μπροστά τους σιωπηλοί και με κοιμισμένα σπαθιά!Ακόμη κι ανάμεσα σ' αυτούς υπάρχουν ήρωες. Πολλοί απ' αυτούς έχουνυποφέρει υπερβολικά: έτσι θέλουν να κάνουν και τους άλλους να υποφέρουν. Κακοί εχθροί είναι: τίποτε δεν είναι πιο εκδικητικό από την ταπεινοφροσύνη τους. Και εύκολα λερώνεται εκείνος που τους επιτίθεται.Το αίμα μου όμως είναι συγγενικό με το δικό τους: και θέλω να τιμάται το αίμα μου ακόμη και μέσα στο δικό τους.»Και μόλις προσπέρασαν εκείνοι, ο Ζαρατούστρα ένιωσε πόνο. Kαι δεν είχε παλέψει πολλή ώρα με τον πόνο του, όταν άρχισε να μιλά έτσι:«μου προκαλούν λύπη αυτοί οι ιερείς. Δεν ταιριάζουν επίσης με τογούστο μου. Aυτό όμως είναι το λιγότερο για μένα, από τότε που είμαι ανάμεσα στους ανθρώπους.Υποφέρω όμως και υπέφερα μαζί τους. Φυλακισμένοι είναι, νομίζω, καισημαδεμένοι. Εκείνος που ονομάζουν σωτήρα τούς έριξε στα δεσμά:στα δεσμά ψεύτικων αξιών και δολερών λέξεων! Αχ, να βρισκόταν κάποιος να τους σώσει από τον σωτήρα!Κάποτε πίστεψαν πως είχαν αράξει σε ένα νησί, όταν η θάλασσα τουςκουνούσε απ' όλες τις μεριές. Κοιτάξτε όμως, ήταν ένα κοιμισμένο τέρας! Ψεύτικες αξίες και δολερές λέξεις: αυτά είναι τα χειρότερα τέρατα γιατους θνητούς — πολύν καιρό κοιμάται και περιμένει μέσα σ' αυτά η μοίρα.Στο τέλος όμως έρχεται και ξυπνά και τρώει και καταβροχθίζει όλουςεκείνους που έχτισαν καλύβες πάνω του.Ω, δείτε λοιπόν αυτές τις καλύβες που έχτισαν οι ιερείς! Εκκλησίεςονομάζουν τις αρωματισμένες τους σπηλιές.Ω, αυτό το παραποιημένο φως, αυτός ο πνιγηρός αέρας! Εδώ όπου ηψυχή δεν έχει το δικαίωμα να πετάξει προς τα ύψη της!Ιδού τι διατάζει η πίστη τους: "ανεβείτε τη σκάλα με τα γόνατα, εσείςαμαρτωλοί!" Αληθινά, προτιμώ να βλέπω ακόμη και ξεδιάντροπους παρά τα αντεστραμμένα μάτια της ντροπής και της ευλάβειάς τους!Ποιος δημιούργησε τέτοιες σπηλιές και τέτοιες σκάλες μετάνοιας; Δενήταν εκείνοι που ήθελαν να κρυφτούν και που ντρέπονταν μπροστά στον καθαρό ουρανό; Και μόνον όταν ο καθαρός ουρανός θα κοιτάξει πάλι μέσα από τσακισμένες στέγες το χορτάρι και τις κόκκινες παπαρούνες πάνω στους γκρεμισμένους τοίχους — θα στρέψω πάλι την καρδιά μου προς τους τόπους αυτού του θεού. Ονόμασαν θεό ό,τι τους εναντιωνόταν και τους έκανε κακό: και, αλήθεια, υπήρχε πολύς ηρωισμός στη λατρεία τους!Και δεν ήξεραν να αγαπούν τον θεό τους με άλλον τρόπο από το νακαρφώνουν τον άνθρωπο στον σταυρό! Σκέφτηκαν να ζήσουν σαν πτώματα και τύλιξαν στα μαύρα το κουφάριτους. Kαι στα λόγια τους ακόμη μυρίζω την άσχημη μυρωδιά των νεκροθαλάμων.Κι όποιος ζει κοντά τους, ζει κοντά σε μαύρα έλη, όπου ο βάτραχοςτραγουδά το γλυκό τραγούδι του με βαθιά μελαγχολία.Καλύτερα τραγούδια θα έπρεπε να μου τραγουδούν για να μάθω να πιστεύω στον σωτήρα τους: θα έπρεπε να βλέπω πώς οι μαθητές του έχουνβρει την σωτηρία! Θα ήθελα να τους δω γυμνούς: γιατί μόνον η ομορφιά έχει δικαίωμανα κηρύττει την μετάνοια. Αλλά ποιον πείθει αυτή η μασκαρεμένη θλίψη!Αληθινά, οι ίδιοι οι σωτήρες τους δεν ήρθαν από την ελευθερία και απότον έβδομο ουρανό της ελευθερίας! Αληθινά, οι ίδιοι δεν βάδισαν ποτέ πάνω στους τάπητες της γνώσης! [...] Για τον ανώτερο άνθρωπο 1«Όταν έφτασα για πρώτη φορά ανάμεσα στους ανθρώπους, διέπραξατην τρέλα του ερημίτη, τη μεγάλη τρέλα: πήγα και στάθηκα στην μέση τηςαγοράς. Και καθώς μίλησα σε όλους, δεν μίλησα σε κανέναν. Το βράδυ όμως,σχοινοβάτες και πτώματα ήταν οι σύντροφοι μου.Kαι εγώ ήμουν πτώμασχεδόν. Με το καινούριο πρωί όμως, μού ήρθε μια καινούρια αλήθεια: έμαθανα λέω: "τι με νοιάζουν εμένα η αγορά και η πλέμπα και η φασαρία τηςπλέμπας και τα μακριά αφτιά της πλέμπας!" Ω ανώτεροι άνθρωποι, μάθετε αυτό από μένα: στην αγορά κανένας δενπιστεύει σε ανώτερους ανθρώπους. Κι αν θέλετε να μιλήσετε εκεί, πάεικαλά! Η πλέμπα όμως κλείνει το μάτι λέγοντας: "είμαστε όλοι ίδιοι καιίσοι". "Ω ανώτεροι άνθρωποι — έτσι λέει κλείνοντας το μάτι η πλέμπα —δεν υπάρχουν ανώτεροι άνθρωποι, είμαστε όλοι ίσα κι όμοια, ο άνθρωποςείναι άνθρωπος ενώπιον του θεού — είμαστε όλοι ίσα κι όμοια!"Ενώπιον του θεού! — Τώρα όμως πέθανε αυτός ο θεός. Ενώπιον τηςπλέμπας όμως δεν θέλουμε να είμαστε ίσοι κι όμοιοι. Ω ανώτεροι άνθρωποι, φύγετε μακριά από την αγορά» 2 «Ενώπιον του θεού! — Τώρα όμως πέθανε αυτός ο θεός! Ω ανώτεροιάνθρωποι, αυτός ο θεός ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος σας.Αναστηθήκατε μόνο από τη στιγμή που μπήκε στον τάφο. Τώρα μόνοέρχεται το μεγάλο μεσημέρι, τώρα μόνο θα γίνει ο ανώτερος άνθρωπος —αφέντης! Καταλάβατε τη λέξη μου αυτή, αδελφοί μου; Φοβηθήκατε: έπαθε ίλιγγο η καρδιά σας; Χάσκει για σας εδώ η άβυσσος; Σας γαβγίζει εδώ τοσκυλί της Κόλασης; Εμπρός! Εμπρός! Εσείς ανώτεροι άνθρωποι! Τώρα μόνο κοιλοπονά τοβουνό του μέλλοντος των ανθρώπων. Ο θεός πέθανε: τώρα εμείς θέλουμε— να ζήσει ο υπεράνθρωπος.» 3 «Εκείνοι που έχουν την περισσότερη έγνοια ρωτούν σήμερα: "πώς θαγίνει να διατηρηθεί ο άνθρωπος;" Ο Ζαρατούστρα όμως ρωτά, ως ο μοναδικός και ο πρώτος: "πώς θα ξεπεραστεί ο άνθρωπος;"Ο υπεράνθρωπος βρίσκεται μέσα στην καρδιά μου, αυτός είναι ο πρώτος κι ο μοναδικός μου — και όχι ο άνθρωπος: όχι ο πλησίον, όχι ο πιοφτωχός, όχι εκείνος που υποφέρει περισσότερο, όχι ο καλύτερος. —Ω αδελφοί μου, αυτό που μπορώ να αγαπώ στον άνθρωπο είναι το ότιείναι ένα πέρασμα και μια δόση. Και σ' εσάς επίσης υπάρχουν πολλά που μεκάνουν να αγαπώ και να ελπίζω. Το ότι περιφρονήσατε, εσείς ανώτεροι άνθρωποι, με κάνει να ελπίζω.Οι μεγάλοι περιφρονητές ακριβώς είναι εκείνοι που δείχνουν και μεγάλοσεβασμό. Το ότι απελπιστήκατε, είναι κάτι πολύ αξιοσέβαστο σ' εσάς. Γιατί δενμάθατε να παραδίδεστε, δεν μάθατε τις μικρές εξυπνάδες.Σήμερα ακριβώς έγιναν οι μικροί άνθρωποι αφέντες: κηρύττουν όλοιτην υποταγή και την παραίτηση και την εξυπνάδα/σωφροσύνη και τη φιλοπονία και την εκτίμηση και το μακρό και ούτω καθεξής των μικρών αρετών. Ό,τι είναι γυναικείο, ό,τι έχει βγει από τη δουλικότητα και ιδίως απότο σύμφυρμα της πλέμπας: αυτό θέλει τώρα να γίνει αφέντης πάνω σε όλητην ανθρώπινη μοίρα — ω αηδία! αηδία! αηδία! Αυτό ρωτά και ξαναρωτά και δεν κουράζεται: "πώς να διατηρηθεί οάνθρωπος όσο το δυνατόν περισσότερο, καλύτερα, πιο ευχάριστα;" Χάρη σ'αυτό είναι οι αφέντες της σήμερον. Αυτούς τους αφέντες της σήμερον ξεπεράστε, ω αδελφοί μου — αυτούςτους μικρούς ανθρώπους: αυτοί είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον υπεράνθρωπο!Ξεπεράστε, εσείς ανώτεροι άνθρωποι, τις μικρές αρετές, τις μικρές εξυπνάδες, την εκτίμηση για τους κόκκους άμμου, το μυρμήγκιασμα των μυρμηγκιών, την αξιολύπητη καλοπέραση, την "ευτυχία της πλειοψηφίας"!Και καλύτερα να απελπίζεστε παρά να υποτάσσεστε. Και, αληθινά, σαςαγαπώ για το ότι δεν ξέρετε να ζήσετε σήμερα, εσείς ανώτεροι άνθρωποι!Γιατί έτσι ζείτε εσείς— καλύτερα!» 4 «Έχετε θάρρος, ω αδελφοί μου; Έχετε καρδιά; Όχι θάρρος μπροστάσε μάρτυρες, αλλά θάρρος ερημιτών και αετών, που ούτε θεός δεν τους βλέπει πια; Οι κρύες ψυχές, τα μουλάρια, οι τυφλοί, οι μεθυσμένοι δεν λέγονταιγια μένα άνθρωποι με καρδιά. Καρδιά έχει εκείνος που γνωρίζει το φόβο,αλλά που αναγκάζει τον φόβο. καρδιά έχει εκείνος που βλέπει την άβυσσο,αλλά με περηφάνια. Όποιος βλέπει την άβυσσο, αλλά με μάτια αετού, όποιος αδράχνει τηνάβυσσο με νύχια αετού: αυτός έχει θάρρος.» 5 «"Ο άνθρωπος είναι κακός" — έτσι μου έλεγαν για να με παρηγορήσουν οι πιο σοφοί. Αχ, αν αυτό ήταν αλήθεια και σήμερα! Γιατί το κακό είναι η καλύτερη δύναμη του ανθρώπου."Ο άνθρωπος πρέπει να γίνει πιο καλός και πιο κακός" — αυτό διδάσκω εγώ. Το πιο κακό είναι απαραίτητο για το πιο καλό του υπεράνθρωπου.Μπορεί να ήταν καλό για εκείνον τον κήρυκα των μικρών ανθρώπωντο ότι υπέφερε και κουβάλησε τις αμαρτίες των ανθρώπων. Εγώ όμωςαπολαμβάνω τη μεγάλη αμαρτία ως μεγάλη μου παρηγοριά. Αυτό όμως δεν ειπώθηκε για μακριά αφτιά. Κάθε λέξη δεν ταιριάζει σεκάθε στόμα. Αυτά είναι λεπτά και μακρινά πράγματα: δεν ταιριάζει να ταπιάνουν τα νύχια των προβάτων!» 6 «Εσείς ανώτεροι άνθρωποι, πιστεύετε πως είμαι εδώ για να κάνω καλά ό,τι κάνατε εσείς κακά;Ή επειδή θέλησα να έχετε στο εξής καλύτερο στρώμα εσείς που υποφέρετε; Ή για να σας δείξω, εσάς τους ασταθείς, τους παραπλανημένους,τους χαμένους μέσα στο βουνό, καινούρια και πιο εύκολα μονοπάτια;Όχι! Όχι! Τρεις φορές όχι! Όλο και περισσότεροι, όλο και καλύτεροιπρέπει να χάνονται από το είδος σας — γιατί για σας τα πράγματα πρέπεινα γίνονται όλο και πιο άσχημα, όλο και πιο σκληρά. Έτσι μόνο —— έτσι μόνο ανεβαίνει ψηλά ο άνθρωπος, εκεί όπου ο κεραυνός τονχτυπά και τον τσακίζει: αρκετά ψηλά για τον κεραυνό! Στο λίγο, στο μακρύ, στο απόμακρο πηγαίνουν ο νους μου και η επιθυμίαμου: τι με νοιάζει εμένα η μικρή, η πολυάριθμη, η σύντομη αθλιότητά σας!Δεν υποφέρετε ακόμη αρκετά, νομίζω! Γιατί υποφέρετε για τον εαυτόσας, δεν υποφέρατε ακόμη για τον άνθρωπο. Θα λέγατε ψέματα, αν το λέγατε αλλιώς! Όλοι εσείς δεν υποφέρατε γι' αυτό που υπέφερα εγώ. » 7 «Δεν μου είναι αρκετό το να μην κάνει πια κακό ο κεραυνός. Δεν θέλωνα τον γειώσω: πρέπει να μάθει να δουλεύει — για μένα.Η σοφία μου μαζεύεται εδώ και πολύν καιρό σαν σύννεφο, γίνεται πιοσιωπηλή και σκοτεινή. Έτσι κάνει κάθε σοφία που θέλει μια μέρα να γεννήσει κεραυνούς. Γι' αυτούς τους ανθρώπους της σήμερον δεν θέλω να είμαι φως, ούτενα λέγομαι φως. Αυτούς— θέλω να τυφλώσω: Κεραυνέ της σοφίας μου!Βγαλ' τους τα μάτια!» 8 «Προσπαθείστε να μη θέλετε τίποτε πέρα από τις δυνατότητές σας: υπάρχει μια άσχημη κιβδηλία σ' εκείνους που θέλουν παραπάνω από τις δυνατότητές τους.Ιδιαίτερα όταν θέλουν μεγάλα πράγματα! Γιατί ξυπνούν τη δυσπιστίααπέναντι στα μεγάλα πράγματα, αυτοί οι φίνοι κιβδηλοποιοί και θεατρίνοι: — ώσπου στο τέλος να γίνουν κίβδηλοι και για τα ίδια τους τα μάτια,αλλήθωροι, πολλές φορές βαμμένα σκουληκοφαγωμένα ξύλα, τυλιγμένοιμε δυνατά λόγια, με αρετές για επίδειξη, με λαμπρά και κάλπικα έργα. Έχετε το νου σας εδώ, ω ανώτεροι άνθρωποι! Γιατί τίποτε δεν μουφαίνεται σήμερα πιο πολύτιμο και πιο σπάνιο από την εντιμότητα.Αυτό εδώ το σήμερα δεν είναι της πλέμπας; Η πλέμπα όμως δεν ξέρειτι είναι μεγάλο, τι μικρό, τι ορθό και τι έντιμο: η πλέμπα είναι γεμάτηκούφια αθωότητα, λέει πάντα ψέματα.» 9«Να έχετε σήμερα μια καλή δυσπιστία, εσείς ανώτεροι άνθρωποι,εσείς που έχετε θάρρος και ανοιχτή καρδιά! Και να κρατάτε μυστικούς τουςλόγους σας! Γιατί αυτό το σήμερα είναι της πλέμπας.Αυτό που έμαθε κάποτε να πιστεύει δίχως λόγο η πλέμπα, ποιος θαμπορούσε να της το ανατρέψει — με λόγους; Και στην αγορά πείθει κανείς με χειρονομίες. Αλλά οι λόγοι κάνουντην πλέμπα δύσπιστη. Κι αν συμβεί να νικήσει καμιά φορά η αλήθεια, τότε ρωτάτε με καλήδυσπιστία: "ποια δυνατή πλάνη αγωνίστηκε λοιπόν γι' αυτήν;"Προφυλαχτείτε ακόμη και από τους λόγιους! Αυτοί σας μισούν: γιατίείναι άκαρποι! Έχουν κρύα, αποστεγνωμένα μάτια, μπροστά τους κάθε πουλί χάνει τα φτερά και τα πούπουλά του. Καυχιούνται για το ότι δεν λένε ψέματα: αλλά η ανικανότητα γιαψέμα απέχει πολύ από το να είναι αγάπη για την αλήθεια. Προφυλαχτείτεαπ' αυτούς! Η απουσία πυρετού απέχει πολύ από το να είναι γνώση! Δεν πιστεύωσε κρυωμένα πνεύματα. Όποιος δεν μπορεί να πει ψέματα, δεν ξέρει τιείναι αλήθεια.» 10 «Αν θέλετε να ανεβείτε πολύ ψηλά, χρησιμοποιείστε τα δικά σαςπόδια! Μην αφήνετε να σας συμπαρασέρνουν, μην κάθεστε πάνω σε ξένεςπλάτες και κεφάλια! Εσύ όμως ανέβηκες σε άλογο; Καλπάζεις τώρα γρήγορα, πάνω, προςτον σκοπό σου; Εντάξει, φίλε μου! Το κουτσό σου όμως πόδι κάθεται μαζίσου πάνω στο άλογο! Όταν θα φτάσεις στο σκοπό σου, όταν πηδήσεις κάτω απ' τ' άλογοσου: ακριβώς στο ύψος σου, εσύ ανώτερε άνθρωπε — θα σκοντάψεις!» [...]

Νίτσε

Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα

αποσπάσματα από
Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ
ΜΤΦ Ζήσης Σαρίκας

Όταν ο Ζαρατούστρα έφτασε στην πιο κοντινή πόλη που συνόρευε με το δάσος, βρήκε πολλούς ανθρώπους μαζεμένους στην αγορά, επειδή είχε ανακοινωθεί ότι ένας σχοινοβάτης θα έκανε επίδειξη.

Και ο Ζαρατούστρα μίλησε έτσι στους ανθρώπους: Σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρόκειται να ξεπεραστεί. Τι έχετε κάνει για να ξεπεράσετε τον άνθρωπο; Όλα τα όντα μέχρι τώρα έχουν δημιουργήσει κάτι πέρα από τον εαυτό τους: κι εσείς θέλετε να είστε η άμπωτη αυτής της μεγάλης παλίρροιας, και θα προτιμούσαμε να ξαναγυρίσετε στο κτήνος παρά να ξεπεράσετε τον άνθρωπο; Τι είναι ο πίθηκος προς τον άνθρωπο; Ένα περιγέλασμα, ένα επόνειδο πράμα. Και το ίδιο ακριβώς θα είναι ο άνθρωπος προς τον Υπεράνθρωπο: ένα περιγέλασμα, ένα πράμα της ντροπής.

Έχετε προχωρήσει από το σκουλήκι στον άνθρωπο, και πολύ ακόμα μέσα σας είναι του σκουληκιού. Κάποτε ήσασταν πίθηκοι, κι όμως ακόμα ο άνθρωπος είναι περισσότερο πίθηκος από οποιονδήποτε πίθηκο. Ακόμα κι οι πιο σοφοί ανάμεσά σας είναι μόνο μια δυσαρμονία και μείγμα φυτού και φαντάσματος. Σας ζητάω όμως να γίνετε φυτά και φαντάσματα; Σταθείτε, σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο! Ο Υπεράνθρωπος είναι το νόημα της γης. Αφήστε τη βούλησή σας να πει: Ο Υπεράνθρωπος θα είναι το νόημα της γης!Σας εξορκίζω, αδελφοί μου, μείνετε αληθινοί στη γη, και μην πιστεύετε αυτούς που σας μιλάνε για υπεργήινες ελπίδες! Δηλητηριαστές είναι, είτε το ξέρουνε είτε όχι. Καταφρονητές της ζωής είναι, παρακμάζοντες και δηλητηριασμένοι οι ίδιοι, τους οποίους έχει βαρεθεί η γη: έτσι αφήστε τους να πάνε! Κάποτε βλασφημία ενάντια στο Θεό ήταν η μεγαλύτερη βλασφημία. Αλλά ο Θεός πέθανε, και μαζί και εκείνοι οι βλάσφημοι. Το να βλασφημήσεις τη γη είναι τώρα η πιο τρομερή αμαρτία, και το να επιτιμήσεις την καρδιά του μη γνωστέου υψηλότερο κι απ’ το νόημα της γης! Κάποτε η ψυχή κοίταζε με περιφρόνηση το σώμα, και τότε αυτή η περιφρόνηση ήταν το ανώτερο πράγμα:- η ψυχή επιθυμούσε το σώμα να είναι αδύναμο, χλωμό, και πεινασμένο. Έτσι σκέφτηκε να ξεφύγει από το σώμα κι απ’ τη γη. Ω, αυτή η ψυχή ήταν η ίδια αδύναμη, χλωμή, και πεινασμένη, και σκληρότητα ήταν η απόλαυση αυτής της ψυχής! Αλλά εσείς, επίσης, αδελφοί μου, μου λέτε: Τι λέει το σώμα σου για την ψυχή σου; Δεν είναι η ψυχή σου φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια; Αληθινά, ένα μολυσμένο ρέμα είναι ο άνθρωπος. Κάποιος πρέπει να είναι θάλασσα, για να δεχτεί ένα μολυσμένο ρέμα χωρίς να μολυνθεί ο ίδιος.

Σταθείτε, σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο: αυτός είναι εκείνη η θάλασσα, σ’ αυτόν μπορεί η μεγαλύτερη περιφρόνησή σας να βυθιστεί. Ποιό είναι το σπουδαιότερο πράγμα που μπορείτε να ζήσετε; Είναι η ώρα της μεγάλης περιφρόνησης. Η ώρα στην οποία ακόμα και η ευτυχία σας σας γίνεται μισητή, και το ίδιο η λογική και η αρετή. Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η ευτυχία! Είναι φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια. Μα η ευτυχία μου έπρεπε να δικαιολογεί την ίδια την ύπαρξη!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η λογική! Λαχταράει τη γνώση όπως το λιοντάρι την τροφή του; Είναι φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η αρετή! Ακόμα δεν με έχει κάνει παθιασμένο. Πόσο έχω βαρεθεί το καλό και το κακό μου! Είναι όλα φτώχεια και μόλυνση και ελεεινή αυταρέσκεια!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η δικαιοσύνη! Δε βλέπω να είμαι πυρετός και φωτιά! Οι δίκαιοι, όμως, είναι πυρετός και φωτιά!” Η ώρα που λέτε: “Τι καλό μου κάνει η συμπόνια! Δεν είναι η συμπόνια ο σταυρός στον οποίο καρφώθηκε αυτός που αγάπησε τον άνθρωπο; Αλλά η συμπόνια μου δεν είναι σταύρωση.” Έχετε μιλήσει ποτέ έτσι; Έχετε φωνάξει ποτέ έτσι; Α! μακάρι να σας είχα ακούσει να φωνάζετε έτσι! Δεν είναι δικό σας αμάρτημα- είναι η αυτοϊκανοποίησή σας που φώναξε στους ουρανούς, αυτή η ίδια σας η αποφυγή της αμαρτίας φώναξε στους ουρανούς! Πού είναι η αστραπή να σας γλύψει με τη γλώσσα της; Πού είναι η φρενίτιδα με την οποία έπρεπε να είστε εμβολιασμένοι; Σταθείτε, σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο: αυτός είναι αυτή η αστραπή, αυτός είναι η φρενίτιδα!-

Όταν ο Ζαρατούστρα μίλησε έτσι, ένας από το πλήθος φώναξε: “Έχουμε ως τώρα ακούσει αρκετά για τον σχοινοβάτη, είναι καιρός να τον δούμε!” Και όλος ο κόσμος γέλασε με τον Ζαρατούστρα. Αλλά ο σχοινοβάτης, που νόμισε ότι τα λόγια ίσχυαν γι’ αυτόν, ξεκίνησε την επίδειξή του.

Ο Ζαρατούστρα, όμως, κοίταξε το πλήθος και θαύμασε. Μετά μίλησε έτσι: Ο άνθρωπος είναι ένα σκοινί τεντωμένο ανάμεσα στο ζώο και τον Υπεράνθρωπο- ένα σκοινί πάνω από την άβυσσο. Ένα επικίνδυνο πέρασμα, ένα επικίνδυνο ταξίδεμα, μια επικίνδυνη ματιά προς τα πίσω, ένα επικίνδυνο τρεμούλιασμα και σταμάτημα. Το σπουδαίο στον άνθρωπο είναι οτι είναι μια γέφυρα και όχι ένας στόχος: το αξιαγάπητο στον άνθρωπο είναι ότι είναι υπερβατής και καταβάτης.

Αγαπώ αυτούς που δεν ξέρουν να ζουν παρά μόνο σαν καταβάτες, επειδή είναι οι υπερβάτες. Αγαπώ τους μεγάλους καταφρονητές, επειδή είναι οι μεγάλοι λάτρες, και βέλη που λαχταρούν την άλλη ακτή. Αγαπώ εκείνους που δεν ψάχνουν πρώτα ένα λόγο πέρα από τ’ αστέρια για να κατεβούνε και να θυσιαστούνε, αλλά θυσιάζουν τον εαυτό τους στη γη, ώστε η γη του Υπεράνθρωπου στη συνέχεια να έρθει. Αγαπώ αυτόν που ζει για να μαθαίνει, και αναζητεί να μαθαίνει ώστε ο Υπεράνθρωπος στη συνέχεια να ζήσει. Έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που μοχθεί και εφευρίσκει, ώστε να χτίσει το σπίτι για τον Υπεράνθρωπο, και να προετοιμάσει γι’ αυτόν γη, ζώα, και φυτά: γιατί έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που αγαπάει την αρετή του: γιατί η αρετή είναι η βούληση προς κατάβαση, και ένα βέλος λαχτάρας.

Αγαπώ αυτόν που δεν κρατάει μερίδιο πνεύματος για τον εαυτό του, αλλά θέλει να είναι πλήρως το πνεύμα της αρετής του: έτσι περπατάει σαν πνεύμα πάνω απ’ τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που κάνει την αρετή του κλίση και πεπρωμένο του: έτσι, για χάρη της αρετής του, είναι διατεθειμένος να συνεχίσει να ζει, διαφορετικά να μη ζήσει άλλο. Αγαπώ αυτόν που δεν επιθυμεί πολλές αρετές. Μια αρετή είναι περισσότερο αρετή από δύο, επειδή είναι περισσότερο κόμβος για να πιαστεί το πεπρωμένο κάποιου. Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι πλουσιοπάροχη, που δεν θέλει ευχαριστώ και δεν τα επιστρέφει: αφού πάντα παρέχει, και δεν επιθυμεί να κρατήσει για τον εαυτό του. Αγαπώ αυτόν που ντρέπεται όταν τα ζάρια πέφτουν ευνοϊκά γι’ αυτόν, και που στη συνέχεια ρωτάει: “Είμαι ανέντιμος παίχτης;”- επειδή είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει.

Αγαπώ αυτόν που σκορπάει λόγια χρυσά πριν από τα έργα του, και πάντα κάνει περισσότερα απ’ ότι υποσχέθηκε: γιατί αναζητάει τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που δικαιολογεί τους μελλοντικούς, και συγχωρεί τους παρελθόντες: γιατί είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει στους τωρινούς. Αγαπώ αυτόν που δαμάζει το Θεό του, επειδή αγαπάει το Θεό του: γιατί πρέπει να υποχωρήσει δια της οργής του Θεού του. Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι βαθιά ακόμα και στο πλήγωμα, και μπορεί να υποχωρήσει σε κάτι μικρό: έτσι περνάει εθελουσίως πάνω από τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που οποίου η ψυχή είναι τόσο υπερπλήρης που ξεχνάει τον εαυτό του, και όλα τα πράγματα είναι μέσα του: έτσι όλα τα πράγματα γίνονται η κάθοδός του.

Αγαπώ αυτόν που είναι ελεύθερο πνεύμα και ελεύθερη καρδιά: έτσι το κεφάλι του είναι μόνο τα σπλάχνα της καρδιάς του, η καρδιά του, όμως, προκαλεί την κατάβασή του. Αγαπώ όλους όσοι είναι σα βαριές σταγόνες που πέφτουν μια-μια απ’ το μαύρο σύννεφο που χαμήλωσε πάνω απ’ τον άνθρωπο: προμηνύουν τον ερχομό της αστραπής, και υποχωρούν σαν προάγγελοι.

Να, είμαι ένας προάγγελος της αστραπής, και μια βαριά σταγόνα από το μαύρο σύννεφο: η αστραπή, όμως, είναι ο Υπεράνθρωπος.

Αφού ο Ζαρατούστρα είχε πει αυτά τα λόγια, κοίταξε ξανά τον κόσμο, και σιώπησε.

“Νάτοι στέκονται,” είπε στην καρδιά του, “νάτοι γελάνε: δεν με καταλαβαίνουν, δεν είμαι το στόμα γι’ αυτά τα αυτιά. Πρέπει πρώτα κάποιος να κοπανάει στ’ αυτιά τους, ώστε να μάθουν να ακούνε με τα μάτια τους; Πρέπει κάποιος να κλαγγίζει όπως οι κατσαρόλες και οι δάσκαλοι των “μετανοείτε!”; Ή μόνο πιστεύουν τους τραυλούς; Έχουν κάτι για το οποίο είναι περήφανοι. Πώς το αποκαλούν, αυτό που τους κάνει περήφανους; Πολιτισμό, το αποκαλούν, τους ξεχωρίσει από τα γιδοκόπαδα. Δεν τους αρέσει, συνεπώς, ν’ ακούνε για ‘περιφρόνηση’ των εαυτών τους. Άρα θα μιλήσω στην περηφάνια τους. Θα τους μιλήσω για το πιο περιφρονητικό πράμα: αυτό, όμως, είναι ο τελευταίος άνθρωπος!”

Για τους ιερείς

Και μια μέρα ο Ζαρατούστρα έγνεψε στους μαθητές του και τους είπεαυτά τα λόγια:
«εδώ είναι ιερείς: και ακόμη κι αν είναι εχθροί μου, περάστε από μπροστά τους σιωπηλοί και με κοιμισμένα σπαθιά!Ακόμη κι ανάμεσα σ' αυτούς υπάρχουν ήρωες.
Πολλοί απ' αυτούς έχουνυποφέρει υπερβολικά: έτσι θέλουν να κάνουν και τους άλλους να υποφέρουν.
Κακοί εχθροί είναι: τίποτε δεν είναι πιο εκδικητικό από την ταπεινοφροσύνη τους. Και εύκολα λερώνεται εκείνος που τους επιτίθεται.Το αίμα μου όμως είναι συγγενικό με το δικό τους: και θέλω να τιμάται το αίμα μου ακόμη και μέσα στο δικό τους.»Και μόλις προσπέρασαν εκείνοι, ο Ζαρατούστρα ένιωσε πόνο. Kαι δεν είχε παλέψει πολλή ώρα με τον πόνο του, όταν άρχισε να μιλά έτσι:«μου προκαλούν λύπη αυτοί οι ιερείς. Δεν ταιριάζουν επίσης με τογούστο μου.

Aυτό όμως είναι το λιγότερο για μένα, από τότε που είμαι ανάμεσα στους ανθρώπους.Υποφέρω όμως και υπέφερα μαζί τους. Φυλακισμένοι είναι, νομίζω, καισημαδεμένοι. Εκείνος που ονομάζουν σωτήρα τούς έριξε στα δεσμά:στα δεσμά ψεύτικων αξιών και δολερών λέξεων! Αχ, να βρισκόταν κάποιος να τους σώσει από τον σωτήρα!Κάποτε πίστεψαν πως είχαν αράξει σε ένα νησί, όταν η θάλασσα τουςκουνούσε απ' όλες τις μεριές.
Κοιτάξτε όμως, ήταν ένα κοιμισμένο τέρας!
Ψεύτικες αξίες και δολερές λέξεις: αυτά είναι τα χειρότερα τέρατα γιατους θνητούς — πολύν καιρό κοιμάται και περιμένει μέσα σ' αυτά η μοίρα.Στο τέλος όμως έρχεται και ξυπνά και τρώει και καταβροχθίζει όλουςεκείνους που έχτισαν καλύβες πάνω του.Ω, δείτε λοιπόν αυτές τις καλύβες που έχτισαν οι ιερείς! Εκκλησίεςονομάζουν τις αρωματισμένες τους σπηλιές.Ω, αυτό το παραποιημένο φως, αυτός ο πνιγηρός αέρας! Εδώ όπου ηψυχή δεν έχει το δικαίωμα να πετάξει προς τα ύψη της!Ιδού τι διατάζει η πίστη τους: "ανεβείτε τη σκάλα με τα γόνατα, εσείςαμαρτωλοί!"

Αληθινά, προτιμώ να βλέπω ακόμη και ξεδιάντροπους παρά τα αντεστραμμένα μάτια της ντροπής και της ευλάβειάς τους!Ποιος δημιούργησε τέτοιες σπηλιές και τέτοιες σκάλες μετάνοιας; Δενήταν εκείνοι που ήθελαν να κρυφτούν και που ντρέπονταν μπροστά στον καθαρό ουρανό;
Και μόνον όταν ο καθαρός ουρανός θα κοιτάξει πάλι μέσα από τσακισμένες στέγες το χορτάρι και τις κόκκινες παπαρούνες πάνω στους γκρεμισμένους τοίχους — θα στρέψω πάλι την καρδιά μου προς τους τόπους αυτού του θεού.
Ονόμασαν θεό ό,τι τους εναντιωνόταν και τους έκανε κακό: και, αλήθεια, υπήρχε πολύς ηρωισμός στη λατρεία τους!Και δεν ήξεραν να αγαπούν τον θεό τους με άλλον τρόπο από το νακαρφώνουν τον άνθρωπο στον σταυρό!

Σκέφτηκαν να ζήσουν σαν πτώματα και τύλιξαν στα μαύρα το κουφάριτους. Kαι στα λόγια τους ακόμη μυρίζω την άσχημη μυρωδιά των νεκροθαλάμων.Κι όποιος ζει κοντά τους, ζει κοντά σε μαύρα έλη, όπου ο βάτραχοςτραγουδά το γλυκό τραγούδι του με βαθιά μελαγχολία.Καλύτερα τραγούδια θα έπρεπε να μου τραγουδούν για να μάθω να πιστεύω στον σωτήρα τους: θα έπρεπε να βλέπω πώς οι μαθητές του έχουνβρει την σωτηρία!

Θα ήθελα να τους δω γυμνούς: γιατί μόνον η ομορφιά έχει δικαίωμανα κηρύττει την μετάνοια. Αλλά ποιον πείθει αυτή η μασκαρεμένη θλίψη!Αληθινά, οι ίδιοι οι σωτήρες τους δεν ήρθαν από την ελευθερία και απότον έβδομο ουρανό της ελευθερίας! Αληθινά, οι ίδιοι δεν βάδισαν ποτέ πάνω στους τάπητες της γνώσης! [...]

Για τον ανώτερο άνθρωπο

1«Όταν έφτασα για πρώτη φορά ανάμεσα στους ανθρώπους, διέπραξατην τρέλα του ερημίτη, τη μεγάλη τρέλα: πήγα και στάθηκα στην μέση τηςαγοράς.
Και καθώς μίλησα σε όλους, δεν μίλησα σε κανέναν. Το βράδυ όμως,σχοινοβάτες και πτώματα ήταν οι σύντροφοι μου.Kαι εγώ ήμουν πτώμασχεδόν.
Με το καινούριο πρωί όμως, μού ήρθε μια καινούρια αλήθεια: έμαθανα λέω: "τι με νοιάζουν εμένα η αγορά και η πλέμπα και η φασαρία τηςπλέμπας και τα μακριά αφτιά της πλέμπας!"
Ω ανώτεροι άνθρωποι, μάθετε αυτό από μένα: στην αγορά κανένας δενπιστεύει σε ανώτερους ανθρώπους. Κι αν θέλετε να μιλήσετε εκεί, πάεικαλά! Η πλέμπα όμως κλείνει το μάτι λέγοντας: "είμαστε όλοι ίδιοι καιίσοι".
"Ω ανώτεροι άνθρωποι — έτσι λέει κλείνοντας το μάτι η πλέμπα —δεν υπάρχουν ανώτεροι άνθρωποι, είμαστε όλοι ίσα κι όμοια, ο άνθρωποςείναι άνθρωπος ενώπιον του θεού — είμαστε όλοι ίσα κι όμοια!"Ενώπιον του θεού! — Τώρα όμως πέθανε αυτός ο θεός. Ενώπιον τηςπλέμπας όμως δεν θέλουμε να είμαστε ίσοι κι όμοιοι. Ω ανώτεροι άνθρωποι, φύγετε μακριά από την αγορά»

2
«Ενώπιον του θεού! — Τώρα όμως πέθανε αυτός ο θεός! Ω ανώτεροιάνθρωποι, αυτός ο θεός ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος σας.Αναστηθήκατε μόνο από τη στιγμή που μπήκε στον τάφο. Τώρα μόνοέρχεται το μεγάλο μεσημέρι, τώρα μόνο θα γίνει ο ανώτερος άνθρωπος —αφέντης!
Καταλάβατε τη λέξη μου αυτή, αδελφοί μου; Φοβηθήκατε: έπαθε ίλιγγο η καρδιά σας; Χάσκει για σας εδώ η άβυσσος; Σας γαβγίζει εδώ τοσκυλί της Κόλασης;
Εμπρός! Εμπρός! Εσείς ανώτεροι άνθρωποι! Τώρα μόνο κοιλοπονά τοβουνό του μέλλοντος των ανθρώπων. Ο θεός πέθανε: τώρα εμείς θέλουμε— να ζήσει ο υπεράνθρωπος.»

3
«Εκείνοι που έχουν την περισσότερη έγνοια ρωτούν σήμερα: "πώς θαγίνει να διατηρηθεί ο άνθρωπος;" Ο Ζαρατούστρα όμως ρωτά, ως ο μοναδικός και ο πρώτος: "πώς θα ξεπεραστεί ο άνθρωπος;"Ο υπεράνθρωπος βρίσκεται μέσα στην καρδιά μου, αυτός είναι ο πρώτος κι ο μοναδικός μου — και όχι ο άνθρωπος: όχι ο πλησίον, όχι ο πιοφτωχός, όχι εκείνος που υποφέρει περισσότερο, όχι ο καλύτερος. —Ω αδελφοί μου, αυτό που μπορώ να αγαπώ στον άνθρωπο είναι το ότιείναι ένα πέρασμα και μια δόση. Και σ' εσάς επίσης υπάρχουν πολλά που μεκάνουν να αγαπώ και να ελπίζω.
Το ότι περιφρονήσατε, εσείς ανώτεροι άνθρωποι, με κάνει να ελπίζω.Οι μεγάλοι περιφρονητές ακριβώς είναι εκείνοι που δείχνουν και μεγάλοσεβασμό.

Το ότι απελπιστήκατε, είναι κάτι πολύ αξιοσέβαστο σ' εσάς. Γιατί δενμάθατε να παραδίδεστε, δεν μάθατε τις μικρές εξυπνάδες.Σήμερα ακριβώς έγιναν οι μικροί άνθρωποι αφέντες: κηρύττουν όλοιτην υποταγή και την παραίτηση και την εξυπνάδα/σωφροσύνη και τη φιλοπονία και την εκτίμηση και το μακρό και ούτω καθεξής των μικρών αρετών.
Ό,τι είναι γυναικείο, ό,τι έχει βγει από τη δουλικότητα και ιδίως απότο σύμφυρμα της πλέμπας: αυτό θέλει τώρα να γίνει αφέντης πάνω σε όλητην ανθρώπινη μοίρα — ω αηδία! αηδία! αηδία!

Αυτό ρωτά και ξαναρωτά και δεν κουράζεται: "πώς να διατηρηθεί οάνθρωπος όσο το δυνατόν περισσότερο, καλύτερα, πιο ευχάριστα;" Χάρη σ'αυτό είναι οι αφέντες της σήμερον.
Αυτούς τους αφέντες της σήμερον ξεπεράστε, ω αδελφοί μου — αυτούςτους μικρούς ανθρώπους: αυτοί είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον υπεράνθρωπο!Ξεπεράστε, εσείς ανώτεροι άνθρωποι, τις μικρές αρετές, τις μικρές εξυπνάδες, την εκτίμηση για τους κόκκους άμμου, το μυρμήγκιασμα των μυρμηγκιών, την αξιολύπητη καλοπέραση, την "ευτυχία της πλειοψηφίας"!Και καλύτερα να απελπίζεστε παρά να υποτάσσεστε. Και, αληθινά, σαςαγαπώ για το ότι δεν ξέρετε να ζήσετε σήμερα, εσείς ανώτεροι άνθρωποι!Γιατί έτσι ζείτε εσείς— καλύτερα!»

4
«Έχετε θάρρος, ω αδελφοί μου; Έχετε καρδιά; Όχι θάρρος μπροστάσε μάρτυρες, αλλά θάρρος ερημιτών και αετών, που ούτε θεός δεν τους βλέπει πια;
Οι κρύες ψυχές, τα μουλάρια, οι τυφλοί, οι μεθυσμένοι δεν λέγονταιγια μένα άνθρωποι με καρδιά. Καρδιά έχει εκείνος που γνωρίζει το φόβο,αλλά που αναγκάζει τον φόβο. καρδιά έχει εκείνος που βλέπει την άβυσσο,αλλά με περηφάνια.
Όποιος βλέπει την άβυσσο, αλλά με μάτια αετού, όποιος αδράχνει τηνάβυσσο με νύχια αετού: αυτός έχει θάρρος.»

5
«"Ο άνθρωπος είναι κακός" — έτσι μου έλεγαν για να με παρηγορήσουν οι πιο σοφοί. Αχ, αν αυτό ήταν αλήθεια και σήμερα! Γιατί το κακό είναι η καλύτερη δύναμη του ανθρώπου."Ο άνθρωπος πρέπει να γίνει πιο καλός και πιο κακός" — αυτό διδάσκω εγώ. Το πιο κακό είναι απαραίτητο για το πιο καλό του υπεράνθρωπου.Μπορεί να ήταν καλό για εκείνον τον κήρυκα των μικρών ανθρώπωντο ότι υπέφερε και κουβάλησε τις αμαρτίες των ανθρώπων. Εγώ όμωςαπολαμβάνω τη μεγάλη αμαρτία ως μεγάλη μου παρηγοριά.
Αυτό όμως δεν ειπώθηκε για μακριά αφτιά. Κάθε λέξη δεν ταιριάζει σεκάθε στόμα. Αυτά είναι λεπτά και μακρινά πράγματα: δεν ταιριάζει να ταπιάνουν τα νύχια των προβάτων!»

6
«Εσείς ανώτεροι άνθρωποι, πιστεύετε πως είμαι εδώ για να κάνω καλά ό,τι κάνατε εσείς κακά;Ή επειδή θέλησα να έχετε στο εξής καλύτερο στρώμα εσείς που υποφέρετε; Ή για να σας δείξω, εσάς τους ασταθείς, τους παραπλανημένους,τους χαμένους μέσα στο βουνό, καινούρια και πιο εύκολα μονοπάτια;Όχι! Όχι! Τρεις φορές όχι! Όλο και περισσότεροι, όλο και καλύτεροιπρέπει να χάνονται από το είδος σας — γιατί για σας τα πράγματα πρέπεινα γίνονται όλο και πιο άσχημα, όλο και πιο σκληρά. Έτσι μόνο —— έτσι μόνο ανεβαίνει ψηλά ο άνθρωπος, εκεί όπου ο κεραυνός τονχτυπά και τον τσακίζει: αρκετά ψηλά για τον κεραυνό!
Στο λίγο, στο μακρύ, στο απόμακρο πηγαίνουν ο νους μου και η επιθυμίαμου: τι με νοιάζει εμένα η μικρή, η πολυάριθμη, η σύντομη αθλιότητά σας!Δεν υποφέρετε ακόμη αρκετά, νομίζω! Γιατί υποφέρετε για τον εαυτόσας, δεν υποφέρατε ακόμη για τον άνθρωπο. Θα λέγατε ψέματα, αν το λέγατε αλλιώς! Όλοι εσείς δεν υποφέρατε γι' αυτό που υπέφερα εγώ. »

7
«Δεν μου είναι αρκετό το να μην κάνει πια κακό ο κεραυνός. Δεν θέλωνα τον γειώσω: πρέπει να μάθει να δουλεύει — για μένα.Η σοφία μου μαζεύεται εδώ και πολύν καιρό σαν σύννεφο, γίνεται πιοσιωπηλή και σκοτεινή. Έτσι κάνει κάθε σοφία που θέλει μια μέρα να γεννήσει κεραυνούς.
Γι' αυτούς τους ανθρώπους της σήμερον δεν θέλω να είμαι φως, ούτενα λέγομαι φως. Αυτούς— θέλω να τυφλώσω: Κεραυνέ της σοφίας μου!Βγαλ' τους τα μάτια!»

8
«Προσπαθείστε να μη θέλετε τίποτε πέρα από τις δυνατότητές σας: υπάρχει μια άσχημη κιβδηλία σ' εκείνους που θέλουν παραπάνω από τις δυνατότητές τους.Ιδιαίτερα όταν θέλουν μεγάλα πράγματα! Γιατί ξυπνούν τη δυσπιστίααπέναντι στα μεγάλα πράγματα, αυτοί οι φίνοι κιβδηλοποιοί και θεατρίνοι:
— ώσπου στο τέλος να γίνουν κίβδηλοι και για τα ίδια τους τα μάτια,αλλήθωροι, πολλές φορές βαμμένα σκουληκοφαγωμένα ξύλα, τυλιγμένοιμε δυνατά λόγια, με αρετές για επίδειξη, με λαμπρά και κάλπικα έργα.
Έχετε το νου σας εδώ, ω ανώτεροι άνθρωποι! Γιατί τίποτε δεν μουφαίνεται σήμερα πιο πολύτιμο και πιο σπάνιο από την εντιμότητα.Αυτό εδώ το σήμερα δεν είναι της πλέμπας; Η πλέμπα όμως δεν ξέρειτι είναι μεγάλο, τι μικρό, τι ορθό και τι έντιμο: η πλέμπα είναι γεμάτηκούφια αθωότητα, λέει πάντα ψέματα.»

9«Να έχετε σήμερα
μια καλή δυσπιστία, εσείς ανώτεροι άνθρωποι,εσείς που έχετε θάρρος και ανοιχτή καρδιά! Και να κρατάτε μυστικούς τουςλόγους σας! Γιατί αυτό το σήμερα είναι της πλέμπας.Αυτό που έμαθε κάποτε να πιστεύει δίχως λόγο η πλέμπα, ποιος θαμπορούσε να της το ανατρέψει — με λόγους;
Και στην αγορά πείθει κανείς με χειρονομίες. Αλλά οι λόγοι κάνουντην πλέμπα δύσπιστη.
Κι αν συμβεί να νικήσει καμιά φορά η αλήθεια, τότε ρωτάτε με καλήδυσπιστία: "ποια δυνατή πλάνη αγωνίστηκε λοιπόν γι' αυτήν;"Προφυλαχτείτε ακόμη και από τους λόγιους! Αυτοί σας μισούν: γιατίείναι άκαρποι! Έχουν κρύα, αποστεγνωμένα μάτια, μπροστά τους κάθε πουλί χάνει τα φτερά και τα πούπουλά του.
Καυχιούνται για το ότι δεν λένε ψέματα: αλλά η ανικανότητα γιαψέμα απέχει πολύ από το να είναι αγάπη για την αλήθεια. Προφυλαχτείτεαπ' αυτούς!
Η απουσία πυρετού απέχει πολύ από το να είναι γνώση! Δεν πιστεύωσε κρυωμένα πνεύματα. Όποιος δεν μπορεί να πει ψέματα, δεν ξέρει τιείναι αλήθεια.»

10
«Αν θέλετε να ανεβείτε πολύ ψηλά, χρησιμοποιείστε τα δικά σαςπόδια! Μην αφήνετε να σας συμπαρασέρνουν, μην κάθεστε πάνω σε ξένεςπλάτες και κεφάλια!
Εσύ όμως ανέβηκες σε άλογο; Καλπάζεις τώρα γρήγορα, πάνω, προςτον σκοπό σου; Εντάξει, φίλε μου! Το κουτσό σου όμως πόδι κάθεται μαζίσου πάνω στο άλογο!
Όταν θα φτάσεις στο σκοπό σου, όταν πηδήσεις κάτω απ' τ' άλογοσου: ακριβώς στο ύψος σου, εσύ ανώτερε άνθρωπε — θα σκοντάψεις!» [...]