Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ Απομαγνητοφωνημένα αποσπάσματα από συνέντευξη της κ. Γλύκατζη-Αρβελέρ στην εκπομπή της ΕΡΤ “ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ”, Γεννημένη το 1926 έζησα βέβαια αυτόν τον διχασμό, μεταξύ βενιζελικών, βασιλικών, λαϊκών, και τα λοιπά, αλλά οπωσδήποτε, αυτό μου έδωσε μια πρώτη έννοια της Ιστορίας και μου έμαθε κάτι άλλο, που πολύ μέτρησε μετά για τη δουλειά μου, ότι η μοίρα της Ελλάδας γράφεται και ζυγίζεται έξω από την Ελλάδα πολύ συχνά. Πόσες φορές δεν άκουσα ότι τον τάδε τον υποστηρίζει ο τάδε ξένος, τον άλλον ο άλλος ξένος… κι ένιωσα ότι οι ξένοι είναι κύριοι μέσα στην Ελλάδα κι ότι κάποτε αυτό το πράγμα θα έπρεπε να τελειώσει, για να πάρουμε εμείς οι Ρωμιοί τη μοίρα μας στα χέρια μας. Γιατί το πρώτο ξύπνημα που ένιωσα δεν ήταν επιστημονικό ξύπνημα, δεν ήτανε πνευματικό ξύπνημα, ήτανε ακριβώς ιστορικό ξύπνημα. Όλα αυτά τα χρόνια, του μεσοπόλεμου, της κατοχής, της αντίστασης, οι προδοσίες, οι διχασμοί, η σκλαβιά, Η ΠΕΙΝΑ… Όταν κατέβαινα για να πάω στο σχολειό, πτώματα νέων ανθρώπων έβλεπα γύρω μου από την πείνα. Ίσως όσοι ζήσανε μετά δεν το καταλαβαίνουν αυτό, δε θέλω να αφήσω ούτε ένα κομμάτι ψωμί να πάει χαμένο, κάποιο είδος φοβίας με πιάνει όταν ξέρω ότι άνθρωποι και άνθρωποι χιλιάδες –αυτή τη στιγμή ακόμη- πεθαίνουν από την πείνα. Αν έχω γίνει από τους πιο ζωντανούς, θα έλεγα, υποστηρικτές του Τρίτου Κόσμου, και όλης της ανάγκης του Τρίτου Κόσμου είναι ίσως αυτό το φάσμα της πείνας που έχω κρατήσει μέσα μου από την κατοχή, που με οδηγεί να καταλαβαίνω τη φτώχεια και τη μιζέρια των άλλων ανθρώπων. Έτσι λοιπόν, μ’ αυτά τα βιώματα, και νομίζω ότι είχα τύχη να τα ζήσω, κι αυτό είναι κυρίως η τύχη, να ζήσεις μια εποχή που σε κάνει να είσαι άνθρωπος όχι μόνο για τον εαυτό σου, όχι μόνο για τους δικούς σου, αλλά όσο είναι δυνατόν, και για τους άλλους Και θυμάμαι απάνω στην ταράτσα, όπως ο πατέρας μου ήτανε ναυτικός, το καλοκαίρι κοιμόμασταν έξω, και το πρώτο που έμαθα ήτανε τ’ αστέρια. Ξέρω πώς να βρω τη Μεγάλη Άρκτο, τη Μικρή, την Κασσιόπη, όλους τους αστερισμούς τους έμαθα, ακριβώς χάρις στο ότι κοιμόμουνα πάνω στην ταράτσα. Και δε θα ξεχάσω, όταν ο Μαλρώ ήρθε στην Αθήνα και έκανε το λόγο του για την Αντίσταση, που είπε: «κάτω απ’ αυτόν τον ίδιο ουρανό κοιμήθηκαν οι Μαραθωνομάχοι, οι μαχητές της Σαλαμίνας, αλλά κι αυτοί που χάθηκαν από τα βόλια τα ναζιστικά στην Αντίσταση». Ε, αυτόν τον ουρανό, όταν τον βλέπω, δεν είναι μόνο το πατρικό μου σπίτι που θυμάμαι με την ταράτσα του αλλά θυμάμαι όλη την ελληνική Ιστορία. Γιατί είναι ο μόνος που μένει ασφαλώς ο ίδιος. ΠΗΓΗ: logomnimon.wordpress.com αποσπάσματα από συνέντευξη που έδωσε η κ. Γλύκατζη-Αρβελέρ στον Στέλιο Κούκο για την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Ποια στοιχεία φανερώνουν τη συνέχεια του αρχαίου ελληνικού κόσμου μέσα στο Βυζάντιο; Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και ίσως και η γνώση του Ομήρου. Στα μέσα του 11ου αιώνα, όταν η ερωμένη του αυτοκράτορα Μονομάχου, η ωραιοτάτη Σκλήραινα, πέρασε από την αγορά της Κωνσταντινούπολης, ένας μάγκας της είπε το περίφημο “Ου νέμεσις” του Ομήρου. Αυτό δηλαδή που οι γέροι Τρώες είπαν όταν είδαν την ωραία Ελένη. Ποιος από τους μάγκες της αγοράς σήμερα ξέρει τον Όμηρο; Ποια στοιχεία της πολιτικής ιδεολογίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας θα μπορούσαν να είναι ακόμη χρήσιμα για τους κυβερνώντες στην Ελλάδα και τον λοιπό κόσμο; Ίσως το… “χρήζομεν οικονόμου και ουχί βασιλέως”, που ανεφώνησεν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στα μέσα του 15ου αιώνα! Πάντως, για να μιλήσω πιο σοβαρά, δύο τέτοια στοιχεία είναι η πολυεθνικότητα, ως μοχλός για νέα ξεκινήματα, αλλά και η προσήλωση στα πάτρια, ως μαγιά για την ενσωμάτωση των ξένων σε έναν ενιαίο πολιτισμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί μια ευρύτερη ένωση εθνών, λαών, κρατών, θα μπορούσε να πάρει κάποια παραδείγματα από την πολιτική ιδεολογία και πρακτική των Βυζαντινών; Η κωνσταντινουπολιτική προσπάθεια αποτελεί και την απαρχή της δημιουργίας μιας καινούργιας ταυτότητας. Αυτό παρά τις διαφορές, εθνικές και άλλες. Γιατί οι Βυζαντινοί ήταν πολυεθνικό και όχι μονοεθνικό κράτος. Ήταν μονοπολιτιστικό, χάρη στην ελληνική γλώσσα, αλλά όχι μονοεθνικό. Όπως έχετε πει, η Ελλάδα είναι η μοναδική βαλκανική χώρα η οποία συγκροτήθηκε χωρίς την απελευθέρωση της πρωτεύουσάς της, δηλαδή της Κωνσταντινούπολης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που μετά την απελευθέρωση έγινε προσπάθεια σύνδεσής μας κατευθείαν με την αρχαιότητα; Πόσο μας ταλαιπωρούν ακόμη τα δύο αυτά γεγονότα; Νομίζω πως αυτό αποτελεί μια αιτία εθνικής σχιζοφρένειας, όπως παραδείγματος χάριν το δείχνει η σημερινή μας παιδεία. Μιλάμε για αρχαίους συγγραφείς στο σχολειό, αλλά δεν διδάσκουμε κανέναν βυζαντινό, ενώ τα παιδιά όταν πηγαίνουν στο σπίτι βλέπουν να ξαναζεί το Βυζάντιο, είτε από τα χριστιανικά ονόματα που φέρουν στην οικογένεια, είτε από το εικονοστάσι κτλ αποσπάσματα από το βιβλίο: “ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ – ΤΑ 600 ΜΟΛΥΒΙΑ” Εκδόσεις ΗΛΕΚΤΡΑ: Υπάρχουν αυτή τη στιγμή εθνικές ιστορίες που είναι δομημένες σύμφωνα με την έννοια που δίνει στο παρελθόν ο κάθε λαός. Κι ας μην ξεχνάμε ότι κάθε λαός ηρωοποιεί και ωραιοποιεί το παρελθόν του. Ο Κεμάλ εφηύρε τους Χιτίτες ως προγόνους των Τούρκων, οι Σκοπιανοί εφηύραν τους Μακεδόνες ως προγόνους τους… αυτό είναι μια δόμηση ιστορική, που δεν εμπεριέχει την πραγματική σχέση με την ιστορία. Όταν φτάσει κανείς να καταλάβει ότι οι πολιτικοί ή οι στρατιωτικοί υπεύθυνοι ενδιαφέρονται πάντοτε για ένα μέλλον, όσο κι αν μιλούν για το παρελθόν -δομούν το παρελθόν σύμφωνα με την υπόσταση που θέλουν να δώσουν στο μέλλον-, τότε μπορεί να αναλύσει τα έργα τους και τη σημασία των γεγονότων. Θα φέρω ένα παράδειγμα: Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας, πριν κτίσει την Κωνσταντινούπολη εκεί που είναι, ήθελε να κτίσει την πόλη του στην Τροία, στο Ίλιον – γιατί; Γιατί χάρη σ’ αυτή την απόφαση έκανε τη σύμπτυξη των δύο βασικών μύθων, των δύο αρχαίων πολιτισμών, των λαών των Ρωμαίων – Λατίνων και των Ελλήνων. Ποιος είναι ο μύθος που ενέπνεε τους Έλληνες εκείνη την εποχή; Ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, η Τροία… Ποιος έχτισε τη Ρώμη; Ο Αινείας, δηλαδή ο γιος του Αγχίση φεύγοντας ακριβώς από την Τροία. Οπότε, το να ξαναγυρίσει ο Κωνσταντίνος στην Τροία ήταν η σύμπτυξη των μύθων των δύο λαών, που ο καθένα αναγνώρισε το μέγεθός του. Δεν τον άφησαν να κτίσει την Πόλη εκεί οι ναύαρχοί του, γιατί δεν είχε το κατάλληλο λιμάνι για να υποδέχεται μεγάλος στόλους, κι έτσι αποφασίζει να την κτίσει στον Βόσπορο -στο Σκούταρι, τη Χαλκηδόνα από την απέναντι μεριά της Πόλης- και λέει ότι “άγγελος Κυρίου μου μετέφερε τις πέτρες που ήταν για το κτίσιμο”. Συμπέρασμα, εάν καταλαβαίνεις την Ιστορία: Η πόλη έπρεπε να γίνει χριστιανική. Άρα, ούτε στην Τροία -με όλη την παράδοση την παγανιστική και ειδωλολατρική της “τρωικής” Ρώμης του Αινεία και της ελληνικής Οδύσσειας- μπορούσε να γίνει.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

Απομαγνητοφωνημένα αποσπάσματα από συνέντευξη της κ. Γλύκατζη-Αρβελέρ στην εκπομπή της ΕΡΤ “ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ”,

Γεννημένη το 1926 έζησα βέβαια αυτόν τον διχασμό, μεταξύ βενιζελικών, βασιλικών, λαϊκών, και τα λοιπά, αλλά οπωσδήποτε, αυτό μου έδωσε μια πρώτη έννοια της Ιστορίας και μου έμαθε κάτι άλλο, που πολύ μέτρησε μετά για τη δουλειά μου, ότι η μοίρα της Ελλάδας γράφεται και ζυγίζεται έξω από την Ελλάδα πολύ συχνά. Πόσες φορές δεν άκουσα ότι τον τάδε τον υποστηρίζει ο τάδε ξένος, τον άλλον ο άλλος ξένος… κι ένιωσα ότι οι ξένοι είναι κύριοι μέσα στην Ελλάδα κι ότι κάποτε αυτό το πράγμα θα έπρεπε να τελειώσει, για να πάρουμε εμείς οι Ρωμιοί τη μοίρα μας στα χέρια μας.

Γιατί το πρώτο ξύπνημα που ένιωσα δεν ήταν επιστημονικό ξύπνημα, δεν ήτανε πνευματικό ξύπνημα, ήτανε ακριβώς ιστορικό ξύπνημα. Όλα αυτά τα χρόνια, του μεσοπόλεμου, της κατοχής, της αντίστασης, οι προδοσίες, οι διχασμοί, η σκλαβιά, Η ΠΕΙΝΑ… Όταν κατέβαινα για να πάω στο σχολειό, πτώματα νέων ανθρώπων έβλεπα γύρω μου από την πείνα. Ίσως όσοι ζήσανε μετά δεν το καταλαβαίνουν αυτό, δε θέλω να αφήσω ούτε ένα κομμάτι ψωμί να πάει χαμένο, κάποιο είδος φοβίας με πιάνει όταν ξέρω ότι άνθρωποι και άνθρωποι χιλιάδες –αυτή τη στιγμή ακόμη- πεθαίνουν από την πείνα. Αν έχω γίνει από τους πιο ζωντανούς, θα έλεγα, υποστηρικτές του Τρίτου Κόσμου, και όλης της ανάγκης του Τρίτου Κόσμου είναι ίσως αυτό το φάσμα της πείνας που έχω κρατήσει μέσα μου από την κατοχή, που με οδηγεί να καταλαβαίνω τη φτώχεια και τη μιζέρια των άλλων ανθρώπων.

Έτσι λοιπόν, μ’ αυτά τα βιώματα, και νομίζω ότι είχα τύχη να τα ζήσω, κι αυτό είναι κυρίως η τύχη, να ζήσεις μια εποχή που σε κάνει να είσαι άνθρωπος όχι μόνο για τον εαυτό σου, όχι μόνο για τους δικούς σου, αλλά όσο είναι δυνατόν, και για τους άλλους

Και θυμάμαι απάνω στην ταράτσα, όπως ο πατέρας μου ήτανε ναυτικός, το καλοκαίρι κοιμόμασταν έξω, και το πρώτο που έμαθα ήτανε τ’ αστέρια. Ξέρω πώς να βρω τη Μεγάλη Άρκτο, τη Μικρή, την Κασσιόπη, όλους τους αστερισμούς τους έμαθα, ακριβώς χάρις στο ότι κοιμόμουνα πάνω στην ταράτσα. Και δε θα ξεχάσω, όταν ο Μαλρώ ήρθε στην Αθήνα και έκανε το λόγο του για την Αντίσταση, που είπε: «κάτω απ’ αυτόν τον ίδιο ουρανό κοιμήθηκαν οι Μαραθωνομάχοι, οι μαχητές της Σαλαμίνας, αλλά κι αυτοί που χάθηκαν από τα βόλια τα ναζιστικά στην Αντίσταση». Ε, αυτόν τον ουρανό, όταν τον βλέπω, δεν είναι μόνο το πατρικό μου σπίτι που θυμάμαι με την ταράτσα του αλλά θυμάμαι όλη την ελληνική Ιστορία. Γιατί είναι ο μόνος που μένει ασφαλώς ο ίδιος.
ΠΗΓΗ: logomnimon.wordpress.com

αποσπάσματα από συνέντευξη που έδωσε η κ. Γλύκατζη-Αρβελέρ στον Στέλιο Κούκο για την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ποια στοιχεία φανερώνουν τη συνέχεια του αρχαίου ελληνικού κόσμου μέσα στο Βυζάντιο; Η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και ίσως και η γνώση του Ομήρου. Στα μέσα του 11ου αιώνα, όταν η ερωμένη του αυτοκράτορα Μονομάχου, η ωραιοτάτη Σκλήραινα, πέρασε από την αγορά της Κωνσταντινούπολης, ένας μάγκας της είπε το περίφημο “Ου νέμεσις” του Ομήρου. Αυτό δηλαδή που οι γέροι Τρώες είπαν όταν είδαν την ωραία Ελένη. Ποιος από τους μάγκες της αγοράς σήμερα ξέρει τον Όμηρο;

Ποια στοιχεία της πολιτικής ιδεολογίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας θα μπορούσαν να είναι ακόμη χρήσιμα για τους κυβερνώντες στην Ελλάδα και τον λοιπό κόσμο; Ίσως το… “χρήζομεν οικονόμου και ουχί βασιλέως”, που ανεφώνησεν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στα μέσα του 15ου αιώνα! Πάντως, για να μιλήσω πιο σοβαρά, δύο τέτοια στοιχεία είναι η πολυεθνικότητα, ως μοχλός για νέα ξεκινήματα, αλλά και η προσήλωση στα πάτρια, ως μαγιά για την ενσωμάτωση των ξένων σε έναν ενιαίο πολιτισμό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί μια ευρύτερη ένωση εθνών, λαών, κρατών, θα μπορούσε να πάρει κάποια παραδείγματα από την πολιτική ιδεολογία και πρακτική των Βυζαντινών; Η κωνσταντινουπολιτική προσπάθεια αποτελεί και την απαρχή της δημιουργίας μιας καινούργιας ταυτότητας. Αυτό παρά τις διαφορές, εθνικές και άλλες. Γιατί οι Βυζαντινοί ήταν πολυεθνικό και όχι μονοεθνικό κράτος. Ήταν μονοπολιτιστικό, χάρη στην ελληνική γλώσσα, αλλά όχι μονοεθνικό.

Όπως έχετε πει, η Ελλάδα είναι η μοναδική βαλκανική χώρα η οποία συγκροτήθηκε χωρίς την απελευθέρωση της πρωτεύουσάς της, δηλαδή της Κωνσταντινούπολης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που μετά την απελευθέρωση έγινε προσπάθεια σύνδεσής μας κατευθείαν με την αρχαιότητα; Πόσο μας ταλαιπωρούν ακόμη τα δύο αυτά γεγονότα; Νομίζω πως αυτό αποτελεί μια αιτία εθνικής σχιζοφρένειας, όπως παραδείγματος χάριν το δείχνει η σημερινή μας παιδεία. Μιλάμε για αρχαίους συγγραφείς στο σχολειό, αλλά δεν διδάσκουμε κανέναν βυζαντινό, ενώ τα παιδιά όταν πηγαίνουν στο σπίτι βλέπουν να ξαναζεί το Βυζάντιο, είτε από τα χριστιανικά ονόματα που φέρουν στην οικογένεια, είτε από το εικονοστάσι κτλ

αποσπάσματα από το βιβλίο:
“ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ – ΤΑ 600 ΜΟΛΥΒΙΑ”
Εκδόσεις ΗΛΕΚΤΡΑ:

Υπάρχουν αυτή τη στιγμή εθνικές ιστορίες που είναι δομημένες σύμφωνα με την έννοια που δίνει στο παρελθόν ο κάθε λαός. Κι ας μην ξεχνάμε ότι κάθε λαός ηρωοποιεί και ωραιοποιεί το παρελθόν του. Ο Κεμάλ εφηύρε τους Χιτίτες ως προγόνους των Τούρκων, οι Σκοπιανοί εφηύραν τους Μακεδόνες ως προγόνους τους… αυτό είναι μια δόμηση ιστορική, που δεν εμπεριέχει την πραγματική σχέση με την ιστορία.

Όταν φτάσει κανείς να καταλάβει ότι οι πολιτικοί ή οι στρατιωτικοί υπεύθυνοι ενδιαφέρονται πάντοτε για ένα μέλλον, όσο κι αν μιλούν για το παρελθόν -δομούν το παρελθόν σύμφωνα με την υπόσταση που θέλουν να δώσουν στο μέλλον-, τότε μπορεί να αναλύσει τα έργα τους και τη σημασία των γεγονότων. Θα φέρω ένα παράδειγμα: Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας, πριν κτίσει την Κωνσταντινούπολη εκεί που είναι, ήθελε να κτίσει την πόλη του στην Τροία, στο Ίλιον – γιατί; Γιατί χάρη σ’ αυτή την απόφαση έκανε τη σύμπτυξη των δύο βασικών μύθων, των δύο αρχαίων πολιτισμών, των λαών των Ρωμαίων – Λατίνων και των Ελλήνων.

Ποιος είναι ο μύθος που ενέπνεε τους Έλληνες εκείνη την εποχή; Ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, η Τροία… Ποιος έχτισε τη Ρώμη; Ο Αινείας, δηλαδή ο γιος του Αγχίση φεύγοντας ακριβώς από την Τροία. Οπότε, το να ξαναγυρίσει ο Κωνσταντίνος στην Τροία ήταν η σύμπτυξη των μύθων των δύο λαών, που ο καθένα αναγνώρισε το μέγεθός του.

Δεν τον άφησαν να κτίσει την Πόλη εκεί οι ναύαρχοί του, γιατί δεν είχε το κατάλληλο λιμάνι για να υποδέχεται μεγάλος στόλους, κι έτσι αποφασίζει να την κτίσει στον Βόσπορο -στο Σκούταρι, τη Χαλκηδόνα από την απέναντι μεριά της Πόλης- και λέει ότι “άγγελος Κυρίου μου μετέφερε τις πέτρες που ήταν για το κτίσιμο”. Συμπέρασμα, εάν καταλαβαίνεις την Ιστορία: Η πόλη έπρεπε να γίνει χριστιανική. Άρα, ούτε στην Τροία -με όλη την παράδοση την παγανιστική και ειδωλολατρική της “τρωικής” Ρώμης του Αινεία και της ελληνικής Οδύσσειας- μπορούσε να γίνει.