Κλοντ Λεβί-Στρος

Κλοντ Λεβί-Στρος ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ
Κλοντ Λεβί-Στρος Θλιβεροί Τροπικοί αποσπάσματα «Πιστεύαμε ότι οι Ναμπικουάρα δεν ήξεραν ούτε να γράφουν ούτε να ζωγραφίζουν, εκτός από μερικά διάστικτα και ελικοειδή σχέδια πάνω στις κολοκύθες τους. Όταν όμως τους μοίρασα, όπως είχα κάνει και με τους Καντουβέο, χαρτιά και μολύβια, στην αρχή δεν έκαναν τίποτα, αλλά μια μέρα τους είδα όλους να φτιάχνουν στο χαρτί οριζόντιες κυματιστές γραμμές. Αναρωτιόμουν τι προσπαθούσαν να κάνουν και τότε ξαφνικά κατάλαβα ότι έγραφαν ή μάλλον προσπαθούσαν να γράψουν με το μολύβι τους όπως έκανα εγώ – άλλωστε ήταν το μόνο πράγμα που μπορούσαν να κάνουν, μιας και δεν με είχαν δει ακόμα να σχεδιάζω. Οι περισσότεροι κάποια στιγμή σταμάτησαν τις προσπάθειές τους, αλλά ο αρχηγός, ο μόνος ίσως που είχε συλλάβει το νόημα της γραφής, είχε μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Έτσι μου ζήτησε ένα μπλοκ για να μπορεί και αυτός να γράφει όταν δουλεύαμε μαζί. Δεν μου έδινε ποτέ προφορικά τις πληροφορίες που του ζητούσα, αλλά χάραζε πάνω στο χαρτί κυματιστές γραμμές και μου τις έδινε να τις διαβάσω, ως απάντηση στο δικό μου ερώτημα. Ενώ και ο ίδιος φαινόταν να πιστεύει σʼ αυτή την κωμωδία… (μια μέρα) αφού μάζεψε όλο τον κόσμο, τράβηξε από το καλάθι του ένα χαρτί γεμάτο κυματιστές γραμμές, όπου έκανε πως τις διάβαζε και πως αναζητούσε, με προσποιητό δισταγμό, τη λίστα των αντικειμένων που όφειλε να δώσει ως αντάλλαγμα για τα προσφερόμενα δώρα: στον έναν τόξο και βέλη, στον άλλο ένα μακρύ μαχαίρι, σε έναν άλλο χάντρες για τα κολιέ του! Αυτή η κωμωδία κράτησε δύο ώρες και δεν μπόρεσα να καταλάβω σε τι απέβλεπε. Ίσως να ήθελε να εξαπατήσει τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά μάλλον ήθελε να καταπλήξει τους συντρόφους του, να τους πείσει ότι τα εμπορεύματα περνούσαν σʼ αυτούς με τη μεσολάβησή του, ότι είχε καταφέρει να συμμαχήσει με το λευκό άνθρωπο και ότι συμμετείχε στα μυστικά του… Μέσα από αυτό το επεισόδιο η γραφή είχε κάνει την εμφάνισή της στους Ναμπικουάρα αλλά όχι όπως θα περιμέναμε, δηλαδή ως αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης και επίπονης μάθησης, αλλά ως σύμβολο, του οποίου δεν γνώρισαν ποτέ την πραγματική σημασία και που ο ρόλος του είχε μάλλον ένα πρόσθετο δείγμα γοήτρου και κύρους για το άτομο που την κατείχε, ένα λειτούργημα που έδινε πλεονεκτική θέση σʼ αυτόν που το ασκούσε απέναντι στους άλλους.» [...] Ή υποστηρίζει ένας εθνογράφος τους κανόνες της κοινωνίας του, οπότε σ' αυτή την περίπτωση αποκτά ένα επιφανειακό ενδιαφέρον για άλλες κοινωνίες, ή αλλιώς ταυτίζεται πλήρως με αυτές, οπότε μειώνει την δική του αντικειμενικότητα σαν παρατηρητής, αφού -είτε το θέλει, είτε όχι- αρνείται μία κοινωνία για να μπορέσει να αφοσιωθεί στις υπόλοιπες." Πιθανόν οι άλλες κοινωνίες να μην είναι καλύτερες από την δική μας, αλλά ακόμα κι αν υπάρχει η τάση να θεωρήσουμε ότι κάτι τέτοιο ισχύει, δεν είμαστε σε καμία περίπτωση σε θέση να το αποδείξουμε. Εάν όμως μπορέσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα ξένες κοινωνίες, τότε δημιουργούμε τουλάχιστον το μέσο, για να απαγκιστρωθούμε από τη δική μας, όχι επειδή είναι απαραίτητα κακή, αλλά επειδή είναι η μοναδική από την οποία πρέπει να κρατήσουμε κάποια απόσταση. Γιατί τότε θα είναι εφικτό, να ξεκινήσουμε με το δεύτερο μέρος της δουλειάς μας, δηλαδή τις γνώσεις μας περί των ξένων κοινωνιών, να τις χρησιμοποιήσουμε για την εύρεση κοινωνικών αρχών, οι οποίες μας επιτρέπουν να αλλάξουμε τις δικές μας συνήθειες. Γιατί είναι τελικά η δική μας κοινωνία, αυτή η οποία μπορεί πραγματικά να αλλαχθεί από εμάς, αποφεύγοντας τον κίνδυνο να την καταστρέψουμε, καθότι οι αλλαγές τις οποίες θα εισάγουμε, εμπεριέχονταν πάντα σ' αυτήν."

Θλιβεροί Τροπικοί

αποσπάσματα

«Πιστεύαμε ότι οι Ναμπικουάρα δεν ήξεραν ούτε να γράφουν ούτε να ζωγραφίζουν, εκτός από μερικά διάστικτα και ελικοειδή σχέδια πάνω στις κολοκύθες τους. Όταν όμως τους μοίρασα, όπως είχα κάνει και με τους Καντουβέο, χαρτιά και μολύβια, στην αρχή δεν έκαναν τίποτα, αλλά μια μέρα τους είδα όλους να φτιάχνουν στο χαρτί οριζόντιες κυματιστές γραμμές. Αναρωτιόμουν τι προσπαθούσαν να κάνουν και τότε ξαφνικά κατάλαβα ότι έγραφαν ή μάλλον προσπαθούσαν να γράψουν με το μολύβι τους όπως έκανα εγώ – άλλωστε ήταν το μόνο πράγμα που μπορούσαν να κάνουν, μιας και δεν με είχαν δει ακόμα να σχεδιάζω. Οι περισσότεροι κάποια στιγμή σταμάτησαν τις προσπάθειές τους, αλλά ο αρχηγός, ο μόνος ίσως που είχε συλλάβει το νόημα της γραφής, είχε μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Έτσι μου ζήτησε ένα μπλοκ για να μπορεί και αυτός να γράφει όταν δουλεύαμε μαζί. Δεν μου έδινε ποτέ προφορικά τις πληροφορίες που του ζητούσα, αλλά χάραζε πάνω στο χαρτί κυματιστές γραμμές και μου τις έδινε να τις διαβάσω, ως απάντηση στο δικό μου ερώτημα. Ενώ και ο ίδιος φαινόταν να πιστεύει σʼ αυτή την κωμωδία… (μια μέρα) αφού μάζεψε όλο τον κόσμο, τράβηξε από το καλάθι του ένα χαρτί γεμάτο κυματιστές γραμμές, όπου έκανε πως τις διάβαζε και πως αναζητούσε, με προσποιητό δισταγμό, τη λίστα των αντικειμένων που όφειλε να δώσει ως αντάλλαγμα για τα προσφερόμενα δώρα: στον έναν τόξο και βέλη, στον άλλο ένα μακρύ μαχαίρι, σε έναν άλλο χάντρες για τα κολιέ του! Αυτή η κωμωδία κράτησε δύο ώρες και δεν μπόρεσα να καταλάβω σε τι απέβλεπε. Ίσως να ήθελε να εξαπατήσει τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά μάλλον ήθελε να καταπλήξει τους συντρόφους του, να τους πείσει ότι τα εμπορεύματα περνούσαν σʼ αυτούς με τη μεσολάβησή του, ότι είχε καταφέρει να συμμαχήσει με το λευκό άνθρωπο και ότι συμμετείχε στα μυστικά του… Μέσα από αυτό το επεισόδιο η γραφή είχε κάνει την εμφάνισή της στους Ναμπικουάρα αλλά όχι όπως θα περιμέναμε, δηλαδή ως αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης και επίπονης μάθησης, αλλά ως σύμβολο, του οποίου δεν γνώρισαν ποτέ την πραγματική σημασία και που ο ρόλος του είχε μάλλον ένα πρόσθετο δείγμα γοήτρου και κύρους για το άτομο που την κατείχε, ένα λειτούργημα που έδινε πλεονεκτική θέση σʼ αυτόν που το ασκούσε απέναντι στους άλλους.»

[...]
Ή υποστηρίζει ένας εθνογράφος τους κανόνες της κοινωνίας του, οπότε σ' αυτή την περίπτωση αποκτά ένα επιφανειακό ενδιαφέρον για άλλες κοινωνίες, ή αλλιώς ταυτίζεται πλήρως με αυτές, οπότε μειώνει την δική του αντικειμενικότητα σαν παρατηρητής, αφού -είτε το θέλει, είτε όχι- αρνείται μία κοινωνία για να μπορέσει να αφοσιωθεί στις υπόλοιπες." Πιθανόν οι άλλες κοινωνίες να μην είναι καλύτερες από την δική μας, αλλά ακόμα κι αν υπάρχει η τάση να θεωρήσουμε ότι κάτι τέτοιο ισχύει, δεν είμαστε σε καμία περίπτωση σε θέση να το αποδείξουμε. Εάν όμως μπορέσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα ξένες κοινωνίες, τότε δημιουργούμε τουλάχιστον το μέσο, για να απαγκιστρωθούμε από τη δική μας, όχι επειδή είναι απαραίτητα κακή, αλλά επειδή είναι η μοναδική από την οποία πρέπει να κρατήσουμε κάποια απόσταση. Γιατί τότε θα είναι εφικτό, να ξεκινήσουμε με το δεύτερο μέρος της δουλειάς μας, δηλαδή τις γνώσεις μας περί των ξένων κοινωνιών, να τις χρησιμοποιήσουμε για την εύρεση κοινωνικών αρχών, οι οποίες μας επιτρέπουν να αλλάξουμε τις δικές μας συνήθειες. Γιατί είναι τελικά η δική μας κοινωνία, αυτή η οποία μπορεί πραγματικά να αλλαχθεί από εμάς, αποφεύγοντας τον κίνδυνο να την καταστρέψουμε, καθότι οι αλλαγές τις οποίες θα εισάγουμε, εμπεριέχονταν πάντα σ' αυτήν."