ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Αϊζενστάιν 1898 έως 1948 (50)

Η φωτογραφία και το μοντάζ είναι τα βασικά στοιχεία του κινηματογράφου.


ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ



Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν (22 Ιανουαρίου 1898 - 11 Φεβρουαρίου 1948) ήταν Σοβιετικός σκηνοθέτης και θεωρητικός της 7ης τέχνης, από τους πρωτοπόρους της τέχνης του μοντάζ και του παγκόσμιου κινηματογράφου γενικότερα. Γεννήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας, σε μια εύπορη οικογένεια που του εξασφάλισε την καλύτερη μόρφωση. Έμαθε 3 ξένες γλώσσες (αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά), παρακολούθησε μαθήματα μηχανικής και αρχιτεκτονικής στο πανεπιστήμιο (ο πατέρας του ήταν αρχιτέκτονας), αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, έδειξε ενδιαφέρον για τη ζωγραφική φιλοτεχνώντας αφίσες. Ασχολήθηκε μετά με το θέατρο και ανέβασε θεατρικά έργα στην Μόσχα, παράλληλα τον κέρδισε η νέα τέχνη της εποχής, ο κινηματογράφος. Η πρώτη του ταινία ήταν η ΑΠΕΡΓΙΑ (1924), η ιστορία μιας απεργίας που καταπνίγηκε στο αίμα από την εργοδοσία. Στην ταινία, τα αφεντικά απεικονίζονται σαν καρικατούρες, οι χαφιέδες έχουν παρατσούκλια όπως Μαϊμού, Αλεπού, Μπουλντόγκ, η σημαντικότερη καινοτομία του υπήρξε η μεταφορική χρήση του μοντάζ, για παράδειγμα ένας λεμονοστύφτης χρησιμοποιείται για να απεικονίσει το στρίμωγμα και το πνίξιμο της απεργίας. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου που το μοντάζ έπαυε να χρησιμοποιείται απλώς για τη συγκόλληση των επιμέρους πλάνων αλλά έπαιρνε θέση ως αυτόνομο εκφραστικό μέσο. Τον επόμενο χρόνο δημιούργησε το «Θωρηκτό Ποτέμκιν», το οποίο θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Πρόκειται για την εξιστόρηση της ανταρσίας των ναυτών που αρνιούνται να φάνε σάπιο κρέας. Οι πρωταίτιοι της ανταρσίας καταδικάζονται σε τουφεκισμό, αλλά η ανταρσία απλώνεται στην πόλη όπου οι εργάτες κατεβαίνουν στο λιμάνι για να εμψυχώσουν τους ναύτες. Η αστυνομία επιτίθεται πυροβολώντας και σκοτώνοντας, η σκηνή με το πανικόβλητο και αλαφιασμένο πλήθος να τρέχει στα σκαλιά της Οδησσού κυνηγημένο από τον τσαρικό στρατό, θεωρείται η πλέον συγκλονιστική στην ιστορία του κινηματογράφου.

Ακολούθησαν τα έργα: «Οκτώβρης ή Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» (1928), «Γενική Γραμμή» (1929), «Αλέξανδρος Νιέβσκυ». Η ταινία του «Το λιβάδι του Μπεζίν» μένει ημιτελής καθώς την λογοκρίνει το καθεστώς. Εξαιτίας αυτής της ταινίας απολύεται από το Κέντρο κινηματογράφου και αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, ενώ ο οπερατέρ και ο σεναριογράφος της ταινίας στέλνονται και πεθαίνουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο ίδιος γλυτώνει λόγω της παγκόσμιας φήμης του.

Ο Αϊζενστάιν δεν ήταν μόνο σπουδαίος σκηνοθέτης αλλά και θεωρητικός του κινηματογράφου, έγραψε πολλά δοκίμια στα οποία αναλύει τα έργα και την τεχνική του και διατυπώνει τις σκέψεις του. Το 1929 είχε ταξιδέψει στην Ευρώπη κι ύστερα στην Αμερική, όπου δέχτηκε σφοδρές επιθέσεις από τον τύπο που τον θεωρούσε ως «κομμουνιστικό κίνδυνο». Έφυγε εσπευσμένα για το Μεξικό όπου σχεδίασε μια ταινία με τίτλο «Βίβα Μεξικό» η οποία θα ξεκινούσε από του Αζτέκους για να καταγράψει την ιστορία μέχρι τον Εμίλιο Ζαπάτα, ωστόσο λόγω έλλειψης χρηματοδότησης το εγχείρημα δεν προχώρησε. Επέστρεψε στην Σοβιετική Ένωση και παντρεύτηκε το 1934 μια παιδική του φίλη με την οποία δεν έκαναν παιδιά. Πολλοί βιογράφοι θεωρούν ότι ο γάμος ήταν λευκός κι ότι αναγκάστηκε να τον κάνει επειδή υπήρχαν για αυτόν υπόνοιες ομοφυλοφιλίας, σε μια εποχή που η ομοφυλοφιλία τιμωρούνταν με 5 χρόνια φυλακή. Το 1945 σκηνοθέτησε το «Ιβάν ο Τρομερός» και τον επόμενο χρόνο το Ιβάν ο τρομερός 2». Με αυτή την ταινία ο Αϊζενστάιν ρίσκαρε τη ζωή του καθώς παρουσίασε τον εκφυλισμό των κυβερνώντων και της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Είχε σκοπό να κάνει τριλογία τον Ιβάν όμως δεν πρόλαβε. Πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου του 1948 από καρδιακή προσβολή.